زاده نُهُمین روز سپتامبر ۱۸۲۸ در یاسنایا پالیانا در روسیه و در خانواده‌ای با پیشینه‌ای قدیمی و اسم و رسم‌دار. پدر تولستوی کُنت بود و مادرش شاهزاده خانمی به نام ماریا نیکولایونا والکونسکایا. تولستوی خیلی زود پدر و مادرش را از دست داد. مادر را زمانی که فقط ۲ ساله بود و پدرش هم زمانی که تنها ۹ سال داشت از دست داد. از این رو، سایه‌ی سنگین مرگ از همان کودکی قدرتش را به تولستوی نشان داد. بعد از فوت پدر بود که عمه‌اش تاتیانا سرپرستیِ این پسربچه را به عهده گرفت.

در این بین، تحصیلات تولستوی تا زمان دانشگاه خوب پیش می‌رفت و با فرارسیدن زمان تحصیلات دانشگاهی، او ابتدا در رشته‌ی زبان‌های شرقی در دانشگاه قازان شروع به تحصیل کرد؛ اما پس از چندی، با انصراف از این رشته، به تحصیل در رشته‌ی حقوق پرداخت، انتخابی که چندان ثمره‌ای نداشت و تولستوی پس از چندی به زادگاه خود بازگشت.

در سال ۱۸۵۱ لف تولستوی در ارتش ثبت‌نام کرد و بلافاصله به همراه ارتش روس راهی مأموریت قفقاز شد. تابستان سال ۱۸۵۱ بود که تولستوی نخستین داستان خود را نوشت و نامش را «کودکی» گذاشت و یک سال بعد، آن را در مجله‌ی معاصر چاپ کرد.

دوران خدمت در ارتش، زمانی است که تولستوی به شکل حرفه‌ای درگیر فرآیند نوشتن می‌شود. شرکت در مأموریت‌های گوناگون سبب می‌شود تا او با شناخت بیشتر مردم و فضاهای گوناگون، دستمایه‌ی خوبی برای داستان‌های خود پیدا کند. در این بین، نگاه جست‌وجوگرانه‌ی او نیز به کمکش می‌آید تا در اوضاع و احوال زندگی و زمانه‌ی انسان روس دقیق‌تر شود.

تولستوی بعدها سعی کرد تا همین نگاه دقیق به مردم را در سفرهایی که در یک بازه زمانی ۶ ماهه به کشورهایی همچون انگلستان، فرانسه، آلمان، سوییس و ایتالیا داشت تکرار کند. تجربه‌ای که بعدها به‌خوبی تأثیراتش را در شاهکارش «جنگ و صلح» مشاهده می‌کنیم.

تولستوی را می‌توان نویسنده‌ای دانست که در زمان حیات خود، در چهارچوب مرزهای روسیه تحت فشار حاکمیت تزاری بود، اما خارج از این چهارچوب و در کشورهای دیگر، او نویسنده‌ای محبوب و بزرگ به حساب می‌آمد. حکومت تزاری آثارش را توقیف می‌کرد و پلیس تزاری به دقت او را زیر نظر داشت. حتی در برهه‌ای او را به روان‌پریشی متهم کردند، اما با گذشت زمان، نام تولستوی برای همیشه در صفحات تاریخ ماندگار شد و حاکمیت تزارها در دل همین تاریخ برای همیشه از میان رفت.