قصه های خوب برای بچه های خوب اثر مهدی آذریزدی
مهمترین و مشهورترین کتاب تألیف شده به زبان فارسی برای گروه سنی کودک و نوجوان، کتابهای مرحوم مهدی آذریزدی است که با عنوان دوره 8 جلدی قصههای خوب برای بچههای خوب توسط انتشارات امیرکبیر منتشرشده و بسیاری از کودکان و نوجوانان دیروز و امروز با آن آشنا و مأنوس هستند.
معرفی مجموعه کتاب قصههای خوب برای بچههای خوب
- جلد اول: قصههایی از کلیلهودمنه
- جلد دوم: قصههایی از مرزباننامه
- جلد سوم: قصههایی از سندباد نامه و قابوسنامه
- جلد چهارم: قصههایی از مثنوی مولوی
- جلد پنجم: قصههایی از قرآن
- جلد ششم: قصههایی از شیخ عطار
- جلد هفتم: گلستان و مُلستان
- جلد هشتم: قصههایی از چهارده معصوم (علیهالسلام)
جلد اول: قصههایی از کلیلهودمنه
این کتاب جلد اول مجموعه کتاب «قصه های خوب برای بچه های خوب» است و بیستوپنج قصه دارد که از کتاب کلیلهودمنه انتخابشده و از اصل آن سادهتر نوشتهشده است. کلیلهودمنه نام کتاب معروفی است که اصل آن تقریباً در دو هزار سال پیشازاین به زبان هندی قدیم نوشتهشده و بعد در زمان انوشیروان از زبان هندی به زبان پهلوی ترجمهشده و مدتها بعد به زبان عربی و پانصد سال بعدازآن به زبان فارسی درآمده است.
ترجمه فارسی کلیلهودمنه در هفتصد سال پیشازاین نوشتهشده و کتاب بزرگی است که به اندازه ده برابر کتاب حاضر مطلب دارد. زبان کتاب کلیلهودمنه فارسی هم مانند سایر کتابهای قدیمی استادانه و مشکل است و چون لغتهای عربی زیاد در آن بهکاربرده شده خواندنش برای کودکان دشوار است و پیش از تحصیل دوره دبیرستان آن را بهآسانی نمیتوان خواند و فهمید.
نویسندهای که اصل کتاب کلیلهودمنه را نوشته مقصودش این بوده که در میان قصهها و حکایتها، دستورهای اخلاقی و رازهای زندگی خوب را بگنجاند تا خوانندگان کتاب درعینحال که داستان و افسانه میخوانند آن چیزها را بهخوبی بشناسند. بیشتر قصههای کتاب هم از زبان حیوانات ساختهشده و دو کلمه کلیلهودمنه هم نام دو شغال است که حکایتهای کتاب از قول آنها گفتهشده است.
اصل کتاب کلیلهودمنه دارای صد حکایت است که بعضی از آنها برای زمانهای قدیم خوب بوده و به کار زندگی امروز نمیخورد ولی بعضی دیگر از قصههایش همیشه خوب است و از آنها میتوان چیزهای خوبی یاد گرفت. این بیستوپنج قصهای که در کتاب حاضر دیده میشود همان قصههای خوب کتاب کلیلهودمنه است که من سعی کردهام آنها را با زبان سادهتر بنویسم تا همه بچهها بتوانند خودشان بخوانند و درحالیکه تفریح میکنند نتیجههای خوب قصهها را به خاطر بسپارند.
برخی از قصههای این جلد عبارتند از: شکارچی دانشآموز، خرگوش باهوش، کبوتر جهانگرد، روباه حیلهگر، موش و زاغ و آهو و سنگپشت و …
جلد دوم: قصههایی از مرزباننامه
این کتاب، جلد دوم از مجموعه کتاب «قصههای خوب برای بچه های خوب» است و دارای بیستویک قصه است که همه آنها از کتاب مرزباننامه انتخابشده و از اصل آن سادهتر نوشتهشده است.
کتاب مرزباننامه هم مانند کلیلهودمنه یکی از کتابهای بسیار مهم و معروف در ادبیات زبان فارسی است. کتاب اصلی مرزباننامه از دو جهت دارای اهمیت است. یکی از جهت مطالبش که نموداری از آن را در همین قصهها میبینیم و دیگر از جهت زبان آنکه از آثار استادانه ادبی است. چون این کتاب دارای لغتهای مشکل عربی و دارای شیوه عالی نویسندگی است، اصل مرزباننامه را بچهها پیش از تحصیل دوره دوم دبیرستان نمیتوانند درست بخوانند و خوب بفهمند.
نام نویسنده کتاب، مرزبان پسر رستم پسر شروین از شاهزادگان طبرستان در قرن چهارم هجری است که اصل کتاب مرزباننامه را به زبان قدیم طبرستانی (مازندرانی) نوشته بوده و دویست سال بعدازآن، نویسنده دیگری بنام «سعد الدين وراوینی» کتاب مرزباننامه را به زبان فارسی ادبی قرن ششم درآورده است. بنابراین کتاب مرزباننامه معروف که چند بار هم چاپشده و در کتابخانهها هست هشتصد و پنجاهساله است؛ یعنی هشتصد و پنجاه سال این کتابها را بزرگترها میخواندند و تاکنون هیچکس قصههایش را به زبان ساده برای بچهها ننوشته بود.
مرزباننامه دارای حکایات بسیار است. در حدود هفتاد حکایت اصلی و فرعی دارد که بعضی از آنها از زبان حیوانات گفتهشده و بعضی دیگر از افسانهها و داستانهای تاریخی است. تمام مطالب و حکایات مرزباننامه به کار امروز نمیخورد و بهخوبی و شیرینی حکایات کتاب حاضر نیست و این بیستویک قصه که از میان آنها برگزیدهشده قصههای خوب مرزباننامه است، قصههایی که همیشه و همهجا میتواند چیزی به خواننده بیاموزد.
برخی از قصههای این جلد عبارتند از: آواز بزغاله، درختِ مراد، ماهی خوار توبه کار، پیاده و سوار، گربه و موش و …
جلد سوم: قصههایی از سندباد نامه و قابوسنامه
این کتاب، جلد سوم از مجموعه کتاب «قصههای خوب برای بچههای خوب» است.
کتاب حاضر قصههایی است که از دو کتاب «سندباد نامه» و «قابوسنامه» انتخابشده است.
سندباد نامه کتابی است داستانی که در اصل به زبان هندی قدیم بوده و بعد به زبان پهلوی و بعد به عربی و بعد در قرن ششم هجری بهوسیله ظهیری سمرقندی به فارسی ترجمهشده است.
کتاب سندباد نامه هم مانند کلیلهودمنه و مرزباننامه دارای قصههای بسیاری است که نثر آن مشکل و قدیمی است. نویسنده اصلی سندباد نامه هرکه بوده آدم بدبین و کجخیالی بوده و در کتابش افسانههای بیهوده زیادی را هم وارد کرده است. من از میان آنها قصههای خوبش را که همیشه سودمند است انتخاب کردهام و به زبان سادهتر برای شما نوشتهام.
کتاب قابوسنامه کتابی است پیرامون مسائل تربیت و زباناصلی آنهم از سندباد نامه بسیار سادهتر و روانتر است. قابوسنامه را یکی از پادشاهان قرن پنجم هجری بنام کیکاووس پسر اسکندر پسر قابوس وشمگیر، برای نصیحت به فرزندش نوشته است که مطالب مفید فراوانی دارد. از قصههای قابوسنامه نیز هرچه به نظر من خوبتر بود انتخاب شد و به زبان سادهتر نوشته شد.
برخی از قصههای این جلد عبارتند از: فالِ روباه، بزرگی شتر، تربیت فیل، آتش بازی و …
جلد چهارم: قصههایی از مثنوی مولوی
این کتاب، جلد چهارم از مجموعه کتاب «قصههای خوب برای بچههای خوب» است. در این کتاب قصههای برگزیده و نوساخته از کتاب مثنوی مولوی را میخوانیم.
کتاب مثنوی به شعر است و کلمه مثنوی در ادبیات نام نوعی از شعر است که همه شعرهای یک قطعهاش هموزن باشد و دو مصرع هر سطرش جدا از شعرهای دیگر قافیه شبیه هم داشته باشد؛ مانند این شعر که آنهم از مثنوی است:
آنیکی پرسید اشتر را که هی، از کجا میآیی ای فرخنده پی؟
گفت: از حمام گرم کوی تو، گفت: خود پیداست از زانوی تو
بنابراین، کتاب بوستان سعدی هم مثنوی است و اسم کتاب، «بوستان» است. شاهنامه فردوسی هم مثنوی است و اسم کتاب، «شاهنامه» است. ولی مثنوی مولوی نامش هم همان «مثنوی» یا «مثنوی معنوی» است و چون مولوی آن را ساخته به «مثنوی مولوی» مشهور است.
مثنوی مولوی یکی از مهمترین آثار ادبی زبان فارسی است که در دنیا نظیر و مانند ندارد. از بس داستانها و پندها، حکمتها، معرفتها و حرفهای خوب در آن هست به «قرآن زبان فارسی» معروف است.
جلالالدین محمد مولوی صاحب کتاب مثنوی یکی از بزرگترین شاعران ایران است که مانند «حکیم سنایی» و «شیخ عطار» کلمه شاعر برای شناساندن مقام او کوچک است و او را در شمار حکیمان و عارفان و دانشمندان باید شناخت.
کار مولوی در کتاب مثنوی داستانسرایی نیست، بلکه همه حکایتها را آورده است تا افکار حکیمانه خود را روشنتر شرح بدهد. باوجوداین، مثنوی دارای دویست حکایت و تمثیل است که چون به زبان شعر عرفانی است و خیلی ساده نیست در سالهای بعد باید آن را بخوانید.
من از میان همه حکایتهای مثنوی بیستوچهار قصه را انتخاب کردهام و با تغییراتی که لازم میدانستم به زبان سادهتر برای شما نوشتهام. به گمان من در کتاب کلیلهودمنه یا سندباد نامه قصههای بهتر ازآنچه انتخاب کردهام نبود؛ اما در مثنوی مولوی بازهم قصههای خوب هست و من به آنچه در جلد چهارم قصههای خوب جا میگرفت قناعت کردم.
برخی از قصههای این جلد عبارتند از: خر برفت و خر برفت، ریش نجات بخش، فرار از مرگ، شیر بی یال و دم و …
جلد پنجم: قصههایی از قرآن
این کتاب، جلد پنجم از مجموعه کتاب «قصههای خوب برای بچههای خوب» است که در آن قصههای قرآنی را میخوانیم.
قرآن کتاب مقدس دین اسلام است و کلام خداست که به وحی از طرف خدا بر زبان پیغمبر اسلام حضرت محمد (ص) جاریشده است.
قرآن پیغام آسمانی و راهنمای مسلمانی است و سرچشمه تمام دانشها و دستورهاست که برای سعادت بشر لازم است.
قرآن کتاب قصه نیست، چون برخی از احوال پیغمبران و سرگذشت دیگران از خوبان و بدان در قرآن آمده است، این داستانها را قصههای قرآنی نام گذاشتهایم.
دانشمندانی که درباره قرآن شرح و تفسیر نوشتهاند تفصیل این قصهها را از کتابهای مذهبی سابق و از آثار تاریخی و داستانی قدیم نقل کردهاند و هر جا که روایتها اختلاف داشته داستان را با گفتار امامان و پیشوایان اسلام همراه کردهاند. بنابراین در برخی از این قصهها آنچه در قرآن یا کتابهای اسلامی است با آنچه در کتابهای پیشین هست تفاوتهایی دیده میشود.
اما این کتاب که در دست شماست، دارای تمام قصههای قرآنی نیست، بلکه قصههای مشهورتر انتخابشده است. همچنین قصهها کلمه به کلمه با آنچه در قرآن یا تفسيرها و کتابهای دینی هست یکسان نیست، بلکه بعضی قسمتها کوتاهتر و بعضی دیگر بلندتر نوشتهشده و بیشتر به روش قصهگویی نزدیک شده است؛ بنابراین نامیدن این کتاب به قصههای قرآن فقط برای توجه داشتن خوانندگان به ریشه قصهها در قرآن است.
موضوع دیگری که باید به یاد داشته باشیم این است که بیشتر این قصهها مربوط به پیغمبران است و چون بسیاری از کارهای پیغمبران خدایی است و خداوند بر همهچیز قادر و تواناست، در آن از معجزات و کارهای غیرعادی و دیدار فرشتگان و گفتوگو با شیطان و پریان و دیگر چیزها سخن به میان میآید که اسرار آن را پیشوایان دین و دانشمندان علوم دین بهتر میدانند؛ برای فهم بیشتر از حقیقت آنها هرکسی میتواند به آنان مراجعه کند. اما کار ما در این کتاب دلیل آوردن و تفسیر کردن نیست بلکه قصه گفتن است، قصهای که در کتابهای دری شیوهای دیگر و در این کتاب تااندازهای سادهتر نوشتهشده است.
همچنین در این کتاب به پیروی از کتابهای مقدس در نقل قصهها، لقبها و تعارفها و احترامات و آداب را ساده گرفتهایم. قرآن می گوید: «خدا گفت، پیغمبر گفت، شیطان گفت، مرغ گفت، مورچه گفت …» بنابراین در این قصهها هم کوچک و بزرگ و اشخاص و اشیا همه در گفتوگوها یکدیگر را «تو» خطاب میکنند. باید توجه داشت که این کتاب، کتاب آداب و احکام نیست، بلکه کتاب داستان و قصه است.
برخی از قصههای این جلد عبارتند از: حضرت آدم، حضرت نوح، هود و صالح، حضرت ابراهیم و …
جلد ششم: قصههایی از شیخ عطار
این کتاب، جلد ششم از مجموعه کتاب «قصههای خوب برای بچههای خوب» است. تمام قصههایی که در این کتاب میخوانیم از آثار شیخ عطار گرفتهشده است.
شیخ فریدالدین عطار نیشابوری از شاعران بسیار مشهور ایران در قرن ششم هجری است که با زمان ما هشت قرن فاصله دارد. معلوم است که طرز فکر عطار در برخی از چیزها با دنیای امروز قدری تفاوت داشته است.
عطار مردی طبیب بود و در شهر نیشابور داروخانه عطاری داشته و با کار خود در سراسر عمر خود به مردم خدمت میکرده، آرامگاهش نیز در نیشابور است؛ اما بیشتر شهرت عطار به خاطر آثار ادبی و اشعار اوست.
از شیخ عطار هفت کتاب شعر موجود است و از همه معروفتر سه کتاب است که نام آنها «منطقالطیر»، «مصیبتنامه» و «الهینامه» است. عطار در همه این کتابها از معرفت و حقیقت، مطابق راه و رسم صوفیان و درویشان سخن میگوید. در آنها قصههای بسیاری آورده و نتیجههایی گرفته است که بعضی از آنها با سلیقه ما مطابق نیست. دنیای ما امروز بیشازپیش دنیای کار و کوشش است و به همین دلیل نمیتوان گفت که همه سخنان عطار درس زندگی است. آنچه در اینجا روایت میشود نیز درس نیست، قصه است.
در این کتاب از میان صدها حکایت که در آن سه کتاب عطار هست بیستویک قصه انتخابشده و سادهتر و امروزیتر بیانشده است. در کتابهای عطار بازهم قصه خوب هست ولی این چند قصه به نظر نگارنده بهتر و خوبتر است.
پیشازاین، هر جلد از «قصههای خوب» به یکی از کتابهای مشهور نسبت داده میشد ولی چون در این جلد با سه کتاب عطار سروکار داشتیم آن را «قصههای شیخ عطار» نامیدیم.
یکبار دیگر در این کتاب هم یادآوری میکنم که توجه داشته باشید و ببینید که ما در میان آثار ادبی ایرانی چه قصههای خوبی داریم که مانند آنها در آثار خارجی هم خیلی زیاد نیست. قصه همهجا زیاد است اما قصه خوب کم است.
بعضی از بچهها گفتهاند که این قصهها قدری مشکل و سنگین است، بله دوستان عزیز، هست، اما این قصهها مال بچههای خوب است. بچه خوب همیشه سعی میکند تا هرروز چیزی بهتر و مشکلتر را بخواند و یاد بگیرد که برای دانا شدن و فهمیده شدن جز این راهی نیست. پیدا کردن و ساختن قصههای آسانتر برای نگارنده هم آسانتر است ولی آخر، عزیزان من، کار خوب بهتر از کار آسان است. این کتابها هم مال کسانی است که میتوانند بخوانند و آنها را دوست میدارند وگرنه برای بچههای کمحوصلهتر یا خردسالتر کتابهای مناسبتر و زیباتر فراوان است.
برخی از قصههای این جلد عبارتند از: جنس کمیاب و گران، دندان سفید، کودک ماهی گیر، خداپرست، علاج گدایی و …
جلد هفتم: گلستان و مُلستان
این کتاب، جلد هفتم از مجموعه کتاب «قصههای خوب برای بچههای خوب» است. قصههای این کتاب از «گلستان و ملستان» گرفتهشده.
مقصود از گلستان کتاب گلستان سعدی است. سعدی شیرازی کتاب گلستان را، یک سال بعد از نظم بوستان، در بهار سال ۶۵۶ هجری در شیراز نوشته است. در این زمان سعدی ۵۶ ساله و شاعری ورزیده بود که استاد غزل شناخته میشد و آوازه سخنش در سراسر ایران و دیگر کشورهای فارسیزبان پیچیده بود. مردی بود، بیست سال به سیر و سیاحت گذرانده، دنیا گشته و جهاندیده، سرد و گرم چشیده و تجربه اندوخته و به کمال معنی رسیده و میخواست حاصل تجربهها و دیدهها و شنیدههای خود را در کتابی خواندنی و ماندنی بنویسد و گلستان را نوشت.
گلستان دارای سبک و شیوهای تازه و بیسابقه بود. در لفظ از همه آثار موجود فصیحتر و در معنی بلیغتر. نظم و نثرش پاکیزه و سنجیده بود و مطالب گوناگونش شیرین و پسندیده و بهزودی در همهجا مشهور شد و کتابش مطلوب و مرغوب و عزیز شناخته شد. این بود که از همان روزگار سعدی، نثر گلستان و شیوه کار سعدی در تنظیم گلستان موردتوجه همگان قرار گرفت و هرکه در کار شعر و ادب دستی داشت آرزو میکرد که یادگاری مانند گلستان بسازد و از آن به شهرت و افتخاری برسد. در طی قرنها بسیاری از نویسندگان کوشیدند کتابهایی به شیوه گلستان بنویسند و گاه در نامگذاری هم از آن تقلید کردند؛ اما هیچکدام از آن کتابها در این هفتصد سال بهاندازه گلستان سعدی مشهور و عزیز نشد.
گلستان سعدی را همه فارسیزبانان در همهجا میخوانند و میشناسند، اما کتابهای دیگر که شبیهسازی گلستان است کمتر خوانده میشود. به همین سبب در این دفتر قصد نگارنده این بود که همراه یکی دو حکایت از گلستان، قصههایی از دیگر آثار شبیه آن را بیاورم و برای اینکه روشن باشد قصههای این کتاب از گلستان تنها نیست آن را «قصههای گلستان و ملستان» نامیدم.
مقصود از «ملستان» که به معنی میخانه است در اینجا تنها کتابی نیست که به همین نام موجود است، بلکه منظور مجموع آثار شبیه گلستان است که این کلمه نماینده آنها شده و نیز میتواند مانند یک کلمه «تابع مهمل» با گلستان همراهی کند.
برخی از قصههای این جلد عبارتند از: گدای نابینا و دزد بینوا، شمردن موی ریش، فریب روباه، هم نشین بدنام، حساب سرنوشت و …
جلد هشتم: قصههایی از چهارده معصوم (علیهالسلام)
این کتاب، جلد هشتم از مجموعه کتاب «قصههای خوب برای بچه های خوب» است. این کتاب با کتابهای سابق چند تفاوت دارد:
یکی اینکه آن هفت کتاب، گاه از یک کتاب معین و گاه از چند کتاب همانند اقتباسشده بود؛ اما قصههای این کتاب از ده تا کتاب گوناگون گرفتهشده.
دیگر اینکه کتابهای قبلی را با در برابر گذاشتن مآخذ آنها به ترتیب مینوشتم تا کتاب به حجم مطلوب میرسید؛ اما مندرجات این کتاب در طول سال تا بهتدریج و بدون ترتیب، یادداشت و جمعآوریشده بود و موقع چاپ تنها هرچه موجود بود تنظیم شد و از جستوجوی آنچه ممکن بود صرفنظر شد تا حجم کتاب از اندازه خارج نشود.
دیگر اینکه، آنها بهجز جلد پنجم بیشتر شامل افسانهها و تمثیل ها بود و دست نگارنده در پرداخت آنها باز بود؛ اما این کتاب در حاشیه اخبار معصومان علم است که تصرف در مضمون آنها جایز نیست، ناگزیر کار نگارنده تنها قدری سادهتر نوشتن با اندکی پرداخت در صحنه وقایع است.
معلوم است که آنچه در این زمینه در کتابها ضبط است خیلی بیشتر از آن است که نگارنده به خواندن و دیدن صد یک آنها رسیده باشد. هزارها حکایت از این نوع در آثار اسلامی هست که با آنها صد کتاب قصه میتوان ساخت؛ اما در کار خیر وقتی به بسیار و کامل نتوان رسید، از اندک و ناقابل کوتاهی نباید کرد و سهم من از توفیق بیش از این نبوده است.
خدا را شکرگزارم که پس از سالها مرا به گردآوری این برگزیده اندک از بسیار توفیق داد و دوره کتاب قصههای خوب را به این مجموعه عزیز نیز زینت بخشید.
به یاد داشته باشیم که این مجموعه، کتاب تاریخ نیست و کتاب حديث هم نیست، بلکه کتاب قصه است و ناچار، گاه تلخیص و گاه تفصیل و گاه ترکیب در حکایات راهیافته است. سعی داشتم که هیچیک از منظور اصلی خارج نشود، باوجوداین کلمات و عبارات این کتاب را در بحث و تحقیق نمیتوان سند و حجت شمرد، بلکه برای استناد به قول معصوم (ع) باید به کتب معتبر مراجعه کرد. قصههای این کتاب را من از کتابهایی گرفتهام که همه از این کتاب بهتر هستند، منتهی به این شیوه گردآوری نشدهاند. مآخذ تمام آنها به ترتیب شمارۀ آخر هر قصه، يكجا در پایان کتاب معرفیشده تا هرگاه کسی بخواهد مراجعه کند. نگارنده در تمام کتابهای این مجموعه مانند قصهگویی است که داستان خوانده و شنیده را به زبان مقدور خود بازگو میکند، نه مانند کسی که متنی را از روی کتاب میخواند.
از قصهها که بگذریم برای مطالعه ساده و مستند در تاریخ احوال معصومین علم کتابهای تاریخی متعددی نوشتهشده که قصه گونه نیست و هر که بخواهد میتواند آنها را هم بخواند.
امیدوارم دوستان و فرزندان عزیزم جلد هشتم را نیز مانند کتابهای سابق، بلکه بیشتر و لایقتر، بپسندند و سایر بچههای خوب را هم به خواندن آن ترغیب کنند. تا برویم و دو جلد باقیمانده را که زمینهای دیگر دارد نیز برای چاپ آماده کنیم و مجموعه قصههای خوب در ۱۰ جلد کامل شود.
برخی از قصههای این جلد عبارتند از: از همه بهتر، عروسی نمونه، مرد نخستین، خط خوب و …
پاسخ به سوالات
آیا جلدهای 9 و 10 کتاب قصههای خوب برای بچههای خوب چاپ میشود؟
در حال حاضر جلدهای 9 و 10 چاپنشده است.
این کتاب برای چه سنی مناسب است؟
رده سنی کودک و نوجوان 10 تا 18 سال
وضعیت چاپ کتاب چگونه است؟
کتاب در اندازه وزیری و در برگههای کاهی چاپشده است. کیفیت چاپ مطلوب بوده و متن داخل کتاب از خوانایی بالایی برخوردار است.
چگونه می توانم این مجموعه خوب و پرفروش را خریداری کنم؟
جهت خرید به صورت مجموعه 8 جلدی لطفا بر روی تصویر زیر کلیک کنید.
ای کاش که زنده یاد آقای آذر یزدی به شاهنامه ی فردوسی هم می پرداخت. و مجموعه اش رو ۱۰ جلدی به چاپ می رساند.
در این اثر با ارزش، فقط جای شاهنامه ی و داستان های حماسی آن خالی ست