کتاب بررسی یک پرونده قتل

سال‌ها پیش جوانی از روستای اونه، در ایالت کالوادوس فرانسه، مادر و خواهر و برادرش را به قتل ‌رساند. دستگاه قضایی فرانسه برای دستگیری، محاکمه و مجازات متهم، و اجرای عدالت به‌گونه‌ای عمل کرد که در حال حاضر نیز از حیث دقت در رسیدگی و جلوگیری از تجاوز به حقوق متهم شگفت‌انگیز است. تحقیقات رئیس دادگاه صلح به محض وقوع قتل‌ها، تحقیقات بازپرس، معاینه اجساد از سوی پزشکان قانونی، اظهار نظر پزشکان در نزد بازپرس و در دادگاه جنایی، قرار مجرمیت صادره از سوی بازپرس، اظهار نظر هیئت تشخیص اتهام، رسیدگی در دادگاه جنایی، استماع شهادت شهود، دفاع وکیل، اظهارنظر نامدارترین روان‌شناسان آن عصر فرانسه، قرار صادره از دیوان کشور و … به کیفیتی است که نمی‌تواند موجب اعجاب و تحسین نشود. نقش روزنامه‌ها در انعکاس اخبار دادگاه‌ها و تشریح نظریات افراد در آن سال‌های دور، در یکی از ایالات فرانسه به کیفیتی است که واقعاً حسرت‌آور است. میشل فوکو می‌گوید: «غرض ما این بود که تاریخ دخالت و ورود روان‌پزشکی را در امر دادرسی جزایی مورد تحقیق و بررسی قرار دهیم و ارتباط این دو را با هم بشناسیم. همین‌طور که در جست‌وجو و کاوشمان پیش می‌رفتیم، به پرونده ریوییر دست یافتیم.» ماجرای پرونده ریوییر، در سالنامه بهداشت عمومی و پزشکی قانونی سال ۱۸۳۶ منتشر شده بود. مثل تمام پرونده‌هایی که به‌وسیله این سالنامه منتشر شده است، ابتدا خلاصه‌ای از ماجرا و سپس نظر پزشکان قانونی چاپ شده بود. با وجود آنکه، آنچه در سالنامه بهداشت عمومی و پزشکی قانونی منتشر شده بود، خلاصه‌ای بیش نبود، مع‌الوصف در آن مطالب جالبی به چشم می‌خورد: ۱- وجود سه نظریه و گزارش پزشکی درباره متهم پرونده که نه‌تنها ازنظر تجزیه و تحلیل و نتیجه‌گیری یکسان نبودند، بلکه هریک از نظریه‌ها، از طرف پزشکانی ابراز شده بود که اساس و طبع کارشان کاملاً با دیگری متفاوت بود: یکی از این نظریه‌ها و گزارش‌ها را پزشک دهکده و دیگری را یک پزشک شهری که رئیس یکی از دیوانه‌خانه‌های مهم فرانسه بود، و سومی را عده‌ای از بزرگ‌ترین روان‌پزشکان و پزشکان قانونی امضا کرده بودند. ۲- اظهارات شهود جنایت که جملگی ساکن همان دهی بودند که متهم در آن ساکن بود یا ساکن دهات اطراف بودند. این اظهارات در اطراف زندگی متهم، خصوصیات اخلاقی، دیوانگی یا ضعف عقل او دور می‌زد. ۳- مهم‌تر از همه یادداشت‌ها، یا به عبارت دیگر قسمتی از یادداشت‌ها، بود که در زندان و به ‌قلم متهم ۲۰ ساله نوشته شده بود که خواندن و نوشتن را هم خوب نمی‌دانست. متهم در این یادداشت‌ها جزئیات جنایتش، یعنی قتل مادر و خواهر و برادرش را به تفصیل بیان کرده بود. بررسی ابعاد گوناگون این جنایت از دیدگاه میشل فوکو متفکر بزرگ فرانسوی، کتابی جذاب و خواندنی را پیش روی ما گذاشته است.