کتاب جمال زاده خاطره برداشت اسناد

. دیدار و همنشینی

نزدیکی جغرافیایی اشتیاقی به دیدنش نداشتم در دوره داستان خوانی ام همه داستانهای جمال زاده را خوانده بودم و از شما چه پنهان - از آنها چندان خوشم نیامده بود؛ مگر قصه های یکی بود یکی نبود و تا اندازه ای دارالمجانین اش بقیه نوشتارها و حرفها و نقل های او مثل گنج شایگان و ایران و روس... در دسترس قرار داشت و میشد از آنها بهره گرفت تازه به دلیل هایی گمان دارم که آن نوشتارها با یاری آلمانی ها فراهم آمده است. مهمترین دلیل این که به بهترین اسلوب آن دوره اند و بعدها، جمال زاده دور و بر این گونه مقوله ها نچرخید.

راستی را چرا باید به دیدنش میرفتم؟ علاقه های مشترک داشتیم؟ می توانست کنجکاوی هایم را ارضا کند؟ چون آدم معروفی بود؟ و می شد با او عکسی انداخت و پزش را داد؟

دو سال و اندی از لانه کردنم در سوییس گذشت و جمال زاده را  جمال زاده نوشته است که محمد قزوینی نثر و محتوای این کتاب را بررسی و تصحیح کرد (سید محمد علی جمال زاده خاطرات جمال زاده به کوشش ایرج افشار و علی دهباشی تهران: شهاب ثاقب و سخن، ۱۳۷۸، ص (۳۸) در صحبتی با من نام پورداود را نیز افزود.

من در دبیرستان و سال بعد که دانشجوی دانشکده ادبیات شدم، سخنی درباره آن کتاب با من گفته باشند اما دل ایرانخواهانی که سنی داشتند، از این مجموعه نویسنده ژنونشین، تنگی نشان می داد. این را نیز بعد فهمیدم. هر گروه اجتماعی باید خود را بشناسد و بد و خوبش را دریابد. البته این کار، کار شاخه های مختلف جامعه شناسی است و از نظر تاریخی، کار آنها که به جامعه شناسی تاریخی رو میکنند. حافظه آشکار و پنهان تاریخی باور داشتهای مذهبی و حتا حوزه جغرافیایی و اثر فرهنگی همسایگان را هم باید در نظر گرفت سپس مسئله سنجش میان ملتها پیش می آید که در حد معقولی ضرورت دارد. خلقیات ما ایرانیان می توانست کتابی خوب و مرجعی تام و کامل باشد؛ اما جمال زاده مایه چنین کار گزافی را نداشت. شمار اندکی از سخنان این و آن بیگانه را گرد آورد و در یک تقسیم بندی نا استوار گنجانید و روایت کرد؛ بی آن که بگوید «خلقیات» معیار را در کدام ملت سراغ دارد. عیب در آن بود که بیشتر نیش را برگزیده بود تا نوش را. البته وانمود می کرد که بدگویی هایشان به خوبیهایی که گفته اند می چربد» (ص ۶۵)؛ حال آن که بیگانگان در مورد همه ملتها بدیها را گاه در مقایسه با آن چه خود دارند بیشتر میبینند و میگویند چه انگلیسی باشد چه فرانسوی یا آلمانی راستی را آن چهارده صفحه ای که از زبان یک روزنامه نگار فرانسوی نقل شده چه جایگاهی می تواند داشته باشد؟ من که روزنامه نگار هم بوده ام و چهار سال در فرانسه و سی و چند سال در کنار مرزش زیسته ام میتوانم هزاران صفحه در مذمت این ملت محترم سیاه کنم؛ آن هم بدون پیش داوری ها و برداشت های متأثر از فرهنگ خودم گفتیم که کسانی خلقیات ما ایرانیان را بر نتافتند و آزردگی نشان دادند. زین العابدین مؤتمن از آنان بود نامه هایش را که جمال زاده به من داده