کتاب کمون مردگان یا مرثیه ای برای پیراهن خونی سوفیا

چکیده

معرفی مختصر کتاب «کمون مردگان» همزمان به زبان‌های فارسی و بلغاری شروع می‌شود و اگرچه زبان رمان، فارسی است اما در خلال آن خواننده با بخش‌هایی مواجه می‌شود که به زبان‌های انگلیسی، فرانسه، روسی و آلمانی نوشته شده است. رمان نیز به‌طور کلی در سه زمان گوناگون و در بسترهای تاریخی متفاوت روایت شده است؛ روایت‌هایی که یکدیگر را قطع می‌کنند و درنهایت به هم می‌رسند: روایت اول، وجهی اتوبیوگرافیک دارد و «قدمی» (نويسنده) به ‌صورت اول‌ شخص از تجربیاتش در دوره اقامت در بلغارستان می‌گوید؛ روایت دوم، روایتی تاریخی از الموت ایران در قرون وسطاست که مبنایی تاریخی دارد: پس از شکل‌گیری حکومت اسماعیلیه در الموت توسط «حسن صباح»، «حسنعلی ذکره‌السلام» در الموت اعلام قیامت می‌کند و دو فرستاده را به اورشلیم و شام می‌فرستد تا «صلاح‌الدین ایوبی» و پادشاه اورشلیم را ترور کنند؛ روایت سوم، روایت زندگی «ولادیمیر مایاکوفسکی» است که از مسکو آغاز می‌شود و در برلین و پاریس و استانبول ادامه می‌یابد و در صوفیه، پایتخت بلغارستان، پایان می‌گیرد. در این رمان خواننده با ماجرای رازآمیز زندگی مایاکوفسکی، شاعر مشهور روس، نیز آشنا می‌شود.

گوشه ای از کتاب

از ولینا که خداحافظی می‌کنم، همچنان به پرسه‌گردی‌ام در شهر ادامه می‌دهم: این‌بار جاها را بی‌هیچ نام و تاریخی می‌بینم: خیابانی زیبا و سنگفرش، زیباترین خیابانی که در صوفیه دیده‌ام، با ساختمان‌هایی پرشکوه در دو سویش که انگار باید جاهایی دولتی باشند، با ستاره سرخی که نشان از تعلق ساختمان به دوران کمونیسم دارد، مجسمه مردی سوار بر اسب، مجسمه‌ی جنگجویی ریشو با کلاهخود و شمشیر و چلیپایی در دست که نگاهی خشمگین دارد و چشم‌هایش بدجور توی تاریکی شب برق می‌زند، دوباره همان ویرانه‌های بیزانسی، کلیسایی که انگار متروکه است، کافه‌ها و رستوران‌های شلوغ، ترامواها، تاکسی‌های زرد و سبز، بی‌هیچ اثری از ماشین‌های لوکس‌، مجسمه‌هایی عجیب غریب، شبیه سربازانی سوگوار و خیابانی که کم‌کم خلوت و خلوت‌تر می‌شود و به ساعتم که نگاه می‌کنم نزدیک نیمه‌شب است.

می‌روم سر خیابان تا تاکسی بگیرم. سوار تاکسی زردی می‌شوم که رویش نوشته OK خب، توصیه‌ی یانا را جدی گرفته‌ام. راننده‌اش به گمانم عرب است، انگلیسی هم نمی‌داند. تاکسی‌مترش را که روی ده لواست صفر نمی‌کند، با اشاره بهش می‌گویم که تاکسی مترش را صفر کند. نمی‌کند. می‌گوید: مهم نیست! می‌گویم کرایه‌ام تا لاتینکا چقدر می‌شود؟ می‌گوید بیست لوا. به انگلیسی. معلوم است که توی مدرسه اعداد انگلیسی را یاد گرفته است. پیاد می‌شوم و تاکسی دیگری می‌گیرم: راننده‌ی جوان خوش‌خنده‌ای است که روی دستش جای خالی‌ای باقی نگذاشته تا اگر زمانی تتوی جدیدی دید بتواند آن را هم روی دستش خالکوبی کند. انگلیسی‌اش بهتر از راننده‌ی قبلی است: جیمز جویس تاکسی‌ران‌هاست به گمانم.