کتاب رویای نوشتن

گوشه ای از کتاب

تقریباً وقت ناهار است. گابو دقیقاً ساعت نه صبح شروع به صحبت کرده و هنوز صحبتش تمام نشده است. بیشتر از آنکه درس بدهد گپ می‌زند، داستان می‌گوید. سه ساعت بیشتر است که ما دوازده نفر اینجا نشسته‌ایم و چندان چیزی نمی‌گوییم. صبحانه نخورده‌ام، اما احساس گرسنگی نمی‌کنم. او قهوه نمی‌خورد، ولی بیشتر ما می‌خوریم. قهوه با داستان‌های او خیلی می‌چسبد.

می‌گوید: «قصه‌گوها با این ویژگی به دنیا می‌آیند، نمی‌توان از کسی قصه‌گو ساخت. قصه‌گویی، مثل خوانندگی، ذاتی است. آموختنی نیست. تکنیک چرا، آن را می‌شود یاد گرفت، اما توانایی قصه گفتن چیزی است که با آن به دنیا می‌آیید. به آسانی می‌توان قصه‌گوی خوب را از قصه‌گوی بد تشخیص داد: «از یک نفر بخواهید آخرین فیلمی را که دیده برایتان تعریف کند.»

«دشواری کار در این است که بفهمید قصه‌گو نیستید و شهامتش را داشته باشید که پیش بروید و به کار دیگری بپردازید.» سزار رومِرو بعدها به ما می‌گوید که از بین تمام حرف‌های گابو این یکی بیش از همه او را تکان داده است.

مثالی می‌زند. کمی بعد از آنکه جایزه‌ی نوبل را به دست آورد، وقتی در مادرید از هتلش خارج می‌شد، روزنامه‌نگار جوانی خودش را به او رساند و تقاضای مصاحبه کرد. گابو، که از مصاحبه خوشش نمی‌آید، از این خانم دعوت کرد آن روز را با او و همسرش بگذراند. «او تمام روز با ما بود. خرید کردیم، همسرم چانه زد، ناهار خوردیم، قدم زدیم، صحبت کردیم؛ همه جا همراه ما آمد.» وقتی به هتل برگشتند و گابو خواست خداحافظی کند، آن خانم باز هم از او تقاضای مصاحبه کرد. گابو می‌گوید: «به او گفتم باید شغلش را عوض کند. او داستان کامل را در اختیار داشت، گزارش توی دستش بود.»

در ادامه صحبتش به تفاوت مصاحبه و گزارش می‌پردازد – «اشتباهی که روزنامه‌نگارها مدام مرتکب می‌شوند.» در ژورنالیسم مکتوب، مصاحبه همیشه گفت‌وگویی است بین روزنامه‌نگار و کسی که حرفی یا فکری درباره‌ی ماجرایی دارد. گزارش، بازسازی موشکافانه و صحیح ماجراست. «ضبط صوت وسیله پلیدی است، چون آدم به دام می‌افتد و باورش می‌شود که ضبط صوت فکر می‌کند. در نتیجه، به محض آنکه دکمه ضبط صوت را فشار می‌دهیم، فعالیت مغزمان را متوقف می‌کنیم. ضبط صوت یک طوطی دیجیتال است؛ گوش دارد، اما قلب ندارد. جزئیات را ثبت نمی‌کند. بنابراین وظیفه‌ی ما این است که فراتر از کلمات بشنویم، آنچه را که گفته نمی‌شود. بفهمیم و بعد… داستان کامل را بنویسیم.» به انبوه کاغذهای مقابلش -همان مقاله‌های ما- نگاه می‌کند و می‌گوید: «نوشتن یک‌جور هیپنوتیسم است. اگر موفقیت‌آمیز باشد، نویسنده خواننده را هیپنوتیسم کرده است. هر جا نویسنده تپق بزند، خواننده از خواب بیدار می‌شود، از هیپنوتیسم بیرون می‌آید و از خواندن دست می‌کشد. اگر نثر لنگ بزند، خواننده رهایتان می‌کند. باید با پرداختن به جزئیات ظریف، به تک‌تک کلمات، خواننده را در هیپنوتیسم نگه داشت. این عملی است مداوم که طی آن با صحبت و ریتم خواننده را مسموم می‌کنید.» مکث می‌کند و بعد با دست می‌زند روی کاغذها. «باید بگویم که مقاله‌هایتان را خواندم و تمام مدت بیدارِ بیدار بودم.»

نفسم بند می‌آید. بعضی‌ها می‌خندند و بقیه با ناراحتی در صندلی‌هایشان وول می‌خورند.