کتاب سازمان ملل متحد را بهتر بشناسیم

«سازمان ملل متحد را بهتر بشناسیم» کتابی است به قلم محمدمهدی سیدناصری که مؤسسه نشر و تحقیقات ذکر آن را به چاپ رسانده است. سازمان ملل متحد سازمانی بین‌المللی است که در ۱۹۴۵ میلادی تأسیس و جایگزین جامعه ملل شد. این سازمان توسط ۵۱ کشور تأسیس و در حال حاضر ۱۹۳ کشور عضو دارد. اعضای آن تقریباً شامل همه کشورهای مستقلی می‌شود که از نظر بین‌المللی به رسمیت شناخته شده‌اند. فقط واتیکان، که عضویت در سازمان را نپذیرفته است و تایوان که عضویتش بعد از عضویت جمهوری خلق چین لغو شد، در سازمان ملل متحد عضو نیستند. مقر سازمان ملل متحد در نیویورک است و کشورهای عضو و مؤسسات وابسته در طول هر سال با تشکیل جلسات منظم درباره امور بین‌المللی و امور اجرایی مربوط به آن‌ها تصمیم‌گیری می‌کنند. سازمان ملل در پایان جنگ جهانی دوم و از سوی کشورهای پیروز در آن جنگ تشکیل شد و سازمان و روال حاکم بر فعالیت آن نشان از شرایط جهانی بعد از جنگ دوم دارد. شورای امنیت قوی‌ترین نهاد سازمان ملل پنج عضو دائمی دارد که در تصمیمات این شورا حق وتو دارند.

بدون‌شک سازمان ملل متحد یکی از مهم‌ترین سازمان‌های بین‌المللی است که بعد از تشکیل و انحلال جامعه ملل که از دیدگاه کارشناسان به موفقیت چندانی دست نیافت توانست در پیشبرد اهداف خود به موفقیت‌های نسبی دست یابد از جمله در حل و فصل بحران‌‌های بین‌المللی، کمک به آوارگان ناشی از جنگ، زلزله و… تلاش برای مهار نمودن بحران‌های بین‌المللی و داخلی که توانست کارنامه قابل قبولی را از خود ارائه نماید.

آنچه امروز در سازمان ملل با آن روبه‌رو هستیم ساختار حقوقی ناهمگون با شرایط توزیع قدرت در روابط بین دولت‌هاست. این شرایط سبب از بین رفتن هرگونه بازدارندگی و یکسویه شدن تصمیمات این نهاد به‌خصوص شورای امنیت شده در حقیقت امروزه پس از تجربه جنگ دوم عراق با وجود مخالفت کشورهای جهان و حتی اعضای دائم شورای امنیت که به آن وقعی نهاده شده‌است این امر آشکار گردیده که تنها تعابیر موجود در منشور ملل متحد به گونه‌ای تقسیم شده است که آزادی عمل خطرناکی برای اعضای دائم شورا فراهم می‌کند و حتی بسیاری از اصول نادیده گرفته شده و اصول فرعی جدید جای آن‌ها را ‌گرفته است و این امر ذهن را با این واقعیت روبه‌رو می‌کند که این سازمان حقوق تنها توجیه‌کننده و نه محدودکننده قدرت را بازی می‌کند.

امروزه در تمامی بحران‌های بین‌المللی، جنگ‌ها و اختلافات میان کشورها و حتی بحران‌های داخلی، نام سازمان ملل متحد و سازمان‌های وابسته به آن را از اخبار و رسانه‌های مختلف می‌شنویم. بدون‌شک سازمان ملل متحد یکی از مهم‌ترین سازمان‌های بین‌المللی در عصر حاضر است که در حل و فصل و مهار بحران‌های بین‌المللی نقش انکارناپذیری دارد. آگاهی از چگونگی تشکیل، نحوه عملکرد و وظایف سازمان ملل و ارکان و سازمان‌های وابسته بسیار ضروری است.

در این کتاب، تلاش شده تا ماهیت و اصول سازمان ملل متحد به زبانی ساده و روان و به صورت پرسش و پاسخ تشریح شود.

سازمان ملل متحد سازمانی است بین‌المللی که 51 کشور آن را تأسیس کرده‌اند و اکنون 193 عضو دارد. این سازمان در مورد امور بین‌المللی و امور اجرایی مربوط به آن‌ها تصمیم‌می‌گیرد. کتاب حاضر به طور مفصل دربارۀ مقاصد و اصول این سازمان، اعضا، ارکان، مجمع عمومی و ترکیب وظایف، شورای امنیت، قراردادهای ناحیه‌ای، همکاری اقتصادی و اجتماعی بین‌المللی، شورای اقتصادی و اجتماعی، و همۀ موضوعات مربوط به این سازمان توضیح می‌دهد. متن منشور سازمان ملل متحد نیز ضمیمۀ کتاب است.

گام سرنوشت‌ساز در راستای تأسیس سازمانی بین‌المللی و فراگیر برای حفظ صلح و امنیت از اوت تا اکتبر ۱۹۴۴ در دامبارتن اوکس واشینگتن دی. سی برداشته شد. در این مکان نمایندگانی از چین، بریتانیا، ایالات متحده امریکا و اتحاد جماهیر شوروی جهت ارائه‌ی پیشنهاد پیرامون اهداف و اصول آن سازمان با یکدیگر ملاقات کردند. آنان سازمان ملل متحد را با ارکان اصلی‌اش مجمع عمومی، شورای امنیت، دیوان بین‌المللی دادگستری و دبیرخانه به همراه شورای اقتصادی و اجتماعی پیش‌بینی کردند. مجمع عمومی اقدام به مطالعه و ارائه پیشنهاداتی برای ترویج همکاری سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خواهد کرد و موقعیت‌ها را به گونه‌ای تطبیق می‌دهد که به رفاه عمومی منجر شود. شورای امنیت مسئولیت اصلی حفظ صلح و امنیت بین‌المللی، شامل پیشگیری و سرکوب تهاجم را بر عهده خواهد داشت و در صورت درخواست آن، اعضای سازمان موافقت خواهند کرد، نیروهای مسلح در اختیارش قرار دهند. درحالی‌که جنگ به پایان خود نزدیک می‌شد، چرچیل، روزولت و استالین بار دیگر در فوریه ۱۹۴۵ در یالتا، کریمه ملاقات کردند. آنان با روند رأی‌گیری شورای امنیت موافقت نمودند؛ پیشنهاد نظام قیمومت سرزمینی را دادند؛ و خواستار برگزاری کنفرانس ملل متحد برای تدوین پیش‌نویس منشور سازمان جهانی پیشنهادی در ۲۵ آوریل ۱۹۴۵ در سان‌فرانسیسکو شدند.