کتاب شرلوک هولمز از دامیز

«شرلوک هولمز» نام کتابی است به قلم استیون دویل و دیوید اِی کرادر و از مجموعه کتاب‌های For Dummies. شرلوک هولمز با هر معیاری، بهترین شخصیتی است که تاکنون در ادبیات خلق شده است. محبوبیت هولمز سرتاسر دنیا را در نوردیده است. تأثیر او بر فرهنگ عامه بسیار گسترده است و در عجیب‌ترین مکان‌ها نمود می‌یابد. هیچ‌کدام از شخصیت‌های داستانی در ادبیات تا این حد شیفته و طرفدار نداشته‌اند. حکایت ماجراجویی‌های او، کشفیات جدید و بی‌پایان و جذابی را به خوانندگان عرضه می‌کند.

در صد سال گذشته، به تعداد کافی مقاله و رساله و گاهنامه و کتاب درباره‌ی «کارآگاه کبیر» منتشر شده است که به معنای حقیقی کلمه یک کتابخانه را پر می‌کند. به همین دلیل، رو آوردن به دنیای شرلوک هولمز می‌تواند دلهره‌آور باشد. بااین‌حال، شرلوک هولمز For Dummies همین هدف را دارد. در این کتاب مرجعی جامع برای شناخت شرلوک هولمز و ورود به دنیای شگفت و مهیج او پیدا خواهید کرد.

با مطالعه‌ی این کتاب، با مضمون‌ها و زمینه‌ها و شخصیت‌های اصلی داستان‌های هولمز آشنا می‌شوید، تأثیر داستان‌های هولمز بر ادبیات و داستان‌های مرموز جنایی را درک می‌کنید، هولمز را از طریق طرفداران معاصر و اقتباس‌های سینمایی و تلویزیونی می‌شناسید و نبوغ ادبی خالق مجموعه آثار شرلوک هولمز را تحسین می‌کنید.

تصور عمومی از شرلوک هولمز به میزان فراوانی از کلیشه‌هایی شکل گرفته که در سال‌ها به این کارآگاه مربوط می‌شده است. برخی از این کلیشه‌ها از شخصیت واقعی نوشته شده در داستان‌ها برآمده است؛ در‌حالی‌که برخی دیگر برگرفته از تعداد بی‌شماری اقتباس‌های سینمایی یا تلویزیونی است، اما اگر برای نخستین‌بار می‌خواهید داستان‌های هولمز را دنبال کنید، احتمالاً از برخورد با چنین فردی شگفت‌زده خواهید شد. شرلوک هولمز کسی نیست که شما فکر می‌کنید، همین‌طور رفیقش، دکتر واتسون!

تصور رایج از هولمز، فردی است با فکی مربعی، متمول، میان‌سال و خیرخواهی دو آتشه و عصا قورت داده که با هم‌خانه‌ای مسن و کمی گیج در آپارتمانی عجیب در لندن ساکن است. هر دو مرد، روزگار می‌گذرانند تا اینکه اسکاتلندیار با پرونده‌ی قتل بسیار پیچیده‌ای وارد می‌شود. پرونده‌ای آنچنان مرموز که نیروهای پلیس را سردرگم کرده است. هولمز در قامت فردی شَق و رق و عبوس و سرد و بی‌روح و ماهر و جدی ظاهر می‌شود و با شنلی عجیب و کلاهی مضحک به این سو و آن سو می‌دود.

یک غافلگیری! این شرلوک هولمز نیست.

کسی که در داستان‌ها ملاقات می‌کنید، مردی جوان (هولمز و واتسون هر دو هنگام ملاقات با یکدیگر در دهه‌ی سوم زندگی به سر می‌بردند) و تا به این حد فقیر که به هم‌خانه نیاز دارد و به اندازه‌ای شلخته و عجیب که در پیدا کردن هم‌خانه با مشکل مواجه است. شرلوک، اهل موسیقی (ویولن می‌نوازد و عاشق رفتن به کنسرت است)، به‌ندرت شوخ‌طبع و آن‌طور که با گذشت زمان مشخص می‌شود، دوستی وفادار است.

وی برخلاف تصور رایج، به جای شنل و کلاه شکار، کلاه سیلندر و کت فراک می‌پوشد! هولمز نیمه‌ی تاریکی نیز دارد؛ بی‌تابی و تکبر و افسردگی و اعتیاد و گرایش جامعه‌ستیزانه که او را از یافتن دوستان متعدد یا ایجاد رابطه‌ای عاشقانه باز می‌دارد. این‌ها ویژگی‌های شخصیتی‌ای است که به تشریح شرلوک هولمز حقیقی کمک می‌کند.

به بیان دیگر، در داستان‌ها هیچ‌گونه تصویر مضحکی از شرلوک هولمز یافت نمی‌شود، بلکه با شخصیتی مواجه خواهید شد که دارای فضایل و رذایل، ضعف‌ها و قوت، و در زمینه‌ی حرفه‌اش، موفقیت و شکست است. این شخصیت چنان پیچیده است که بیش از یک قرن طرفدارانش را به خواندن چند باره‌ی ماجراهایش باز کشانده است.

از همان لحظه‌ای که شرلوک هولمز در سال ۱۸۹۱، در نخستین داستان کوتاهش ظاهر شد، رفتار طرفدارانش چنان بود که گویی آقای کارآگاه شخصیتی واقعی بوده است؛ مثلاً هنگامی‌که هواداران متوجه شدند هولمز در آخرین معما می‌میرد، موج شوک و اندوه عمومی ناشی از آن، هم‌پایه و حتی فراتر از چیزی بود که در مرگ شخصیت‌های حقیقی اتفاق می‌افتاد؛ حتی کسبه‌ی جوان لندن در سوگواری مرگ او بازوبند سیاه بستند.

این کتاب درباره یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های ادبیات و سینمای جهان «شرلوک هولمز»، نوشته شده است. با مطالعه این کتاب با مضامین، زمینه‌ها، و شخصیت‌های اصلی داستان «شرلوک هولمز» آشنا می‌شوید، تأثیری که داستان‌های شرلوک بر ادبیات جنایی و داستان‌های مرموز پس از خود گذاشته است را درک می‌کنید، شخصیت شرلوک را از طریق طرفداران او و همچنین اقتباس‌های سینمایی و تلویزیونی می‌شناسید و پی به نبوغی می‌برید که در شخصیت خالق این ماجراها نهفته است.

لندن دوره‌ی ویکتوریایی در زمان شرلوک هولمز پر از کارآگاه بود و دسته‌بندی این کارآگاهان مانند کارآگاهان خیالی و داستانی بود. همان‌طور که هولمز در اتود در قرمز لاکی به واتسون می‌گوید: «اینجا در لندن تعداد زیادی کارآگاه دولتی (افسر پلیس) و تعداد زیادی کارآگاه خصوصی داریم.» ولی هولمز، در مقام کارآگاه مشاور، نوعی «آخرین دادگاه استیناف» است؛ بنابراین هنگامی که یکی از این بازرسان حرفه‌ای در گشودن رمز ماجرایی که در دست دارد ناتوان می‌شود، گیج و درمانده به هولمز مراجعه می‌کند و هولمز در ازای دریافت دستمزد، او را از گمراهی در می‌آورد.

با اینکه شخصیت شرلوک هولمز ویژگی‌های مشترکی با پیشینیان خود داشته، مهارت‌ها و شیوه‌های تحقیقش تفاوت‌های تعیین‌کننده‌ای با آن‌ها داشته است؛ مثلاً دوپن، کارآگاه آلن پو، کارآگاه حرفه‌ای نبود، بلکه غیر حرفه‌ای مستعدی بود که برای سرگرمی شخصی جرائم را بررسی می‌کرد. آقای لکوک، مخلوق گابوریو، همچون بازرس کاف، اثر کالینز، گروهبان پلیس بود؛ ولی واضح است که شرلوک هولمز با آن‌ها تفاوت دارد.

برخی نویسندگان داستان‌های جنایی بر سر این موضوع که کارآگاه دوپن آلن پو حرفه‌ای بوده است یا غیر حرفه‌ای، اختلاف داشتند درست است که دوپن در پایان داستان‌هایش اجرت می‌گرفت؛ ولی قطعاً با هولمز در یک طبقه قرار نمی‌گیرد. مثلاً دوپن در قتل‌های خیابان مورگ با گفتن این جمله مسئولیت پرونده را بر عهده می‌گیرد: اما درباره‌ی این قتل‌ها، بیا قبل از اینکه نظری درباره‌شان بدهیم، برای خودمان کمی بازجویی کنیم، پرس‌وجو موجبات سرگرمی‌مان را فراهم می‌کند.

ویلیام کریسمن در مقاله‌ای با عنوان دوپن‌پو در مقام یک حرفه‌ای، داستان‌های دوپن را به‌مثابه متنی دنباله‌دار بیان می‌کند که دوپن در طول نگارش داستان‌ها، از کارآگاهی غیر حرفه‌ای به حرفه‌ای تکامل می‌یابد.

موقعیت هولمز در مقام یگانه کارآگاه خصوصی مشاور در جهان، ابداعی بود که تا امروز نیز وی را از بقیه متمایز می‌کند. اغلب از این گونه‌ی کارآگاه در ادبیات تقلید شده است که از آن‌ها می‌توان به کارآگاه پرطرف‌دارِ آگاتا کریستی، هرکول پوآرو، اشاره کرد. خانم کریستی هنگام خلق کارآگاه معروف بلژیکی‌اش علناً به الهام گرفتن از شرلوک هولمز اذعان داشت.