کتاب تحلیل زبان قرآن و روش شناسی فهم آن

منظور ما از تصویر ارائه یا باز نمود دو بعد از یک شی سه بعدی است، گرچه این تصویر تمام ابعاد را بر ما معلوم نمیکند با این حال میتواند بیان یک واقعیت به شمار آید. این امر به ما اجازه میدهد تا بگوییم اگرچه زبان مورد استفاده ما درباره واقعیتهای الهی جنبه تصویری دارد با این حال به عین واقعیتها اشاره میکند.

ایان باربور و نگاه جامع به دین از میان اندیشمندان معاصر ایان باربور نیز از کسانی است که قائل به واقع نمایی در زبان دین است. موضع او هم در تحلیل نگرش پوزیتیویستها نقادانه است و هم دیدگاه های کارکردگرایانه که نقش زبان دینی را نقشی ابزارگونه و محدود به جنبه های شخصی احساسی و توصیه به یک شیوه زندگی مینماید، انکار آمیز می داند. به اعتقاد وی هم تصویر گسترده تری از معرفت بخش بودن عقاید دینی لازم است و هم روند جامع تری - چون ربط با داده ها انسجام جامعیت و مانعیت - برای آزمون عقاید دینی تا بتوان توازیها و تفاوتهای زبانی و روش علم و دین را بازبینی نمود. او ضمن پذیرش نقشهای مکمل و غیر معارض علم و دین و تمایز نقش زبان علم پیش بینی و مهار و دین پرستش و اهتدا تحلیلهای اصالت وسیله ای دین از سوی تحلیلگران زبانی را که نقشهای معرفتی زبان دینی را نادیده میگیرند به شدت نفی میکند و دیوار سترگ میان زبانهای گوناگون تحلیلگران را مردود دانسته مفید انگاری دین را بدون اذعان به حقانیت آن ناقض غرض می شمارد. او می گوید زبان پرستش خود شامل احکامی است مربوط به آنچه انسان می پرسند.

تعهد، مستلزم مقدار معرفتی است از آنچه انسان خود را بدان متعهد می سازد. به سخن دیگر باید از رابطه بین زبان دینی و موضوع و متعلق پرستش و تعهد سؤال کنیم، نه صرفاً از ذهن عالمی که آن را به کار میبرد باید پژوهش ما متوجه اعتبار متعلق علاقه واپسین و همچنین نقش علاقه واپسین در حیات انسان باشد اگر مردم دعاوی حقیقی و حقانی دین را نپذیرند کاربردهای چندگانه آن هم به جایی نخواهد رسید، چه زبان دینی با فحواهایی که دارد صاحب مرجع و دارای ما بازای خارجی می نماید و در غیاب همه

پژوهش حاضر در پی تحلیل این سؤال مبنایی است که گفتمان و حیاتی قرآن مبتنی بر چه الگویی است؟ زبان در مفهوم رسانایی معانی و حقایق با جایگزینی سخن یک نظام قراردادی میان صورت و معنا با نقشهای گونه گون در ظرف اجتماع انسانی است، خداوند نیز در ابلاغ پیام خود به آدمیان از همین ابزار استفاده کرده است؛ از این رو جا دارد پرسش شود زبان قرآن چیست؟ آیا قرآن دارای یک زبان است یا زبانهای متعدد؟ آیا زبان قرآن همان زبان عرف عموم مردم است یا عرف ویژه؟ آیا میتوان زبان قرآن را زبان علمی فلسفی، عرفانی، هنری رمزی و نمادین دانست؟

پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسشها و مانند آن است. در پرداخت موضوع نخست مفهوم زبان کار کاردهای گوناگون آن ارتباط لفظ و معنا و فلسفه زبان واکاوی شده است. سپس در گامی نزدیکتر به حوزه زبان قرآن پرداخته چرایی طرح زبان قرآن از دو منظر بیرونی و درونی و چالشهایی که در عصر حاضر در پیش روی اندیشه دینی قرار دارد مورد توجه قرار گرفته است