کتاب نظریه های زیبایی شناسی

زیبایی شناسی یکی از شاخه های مهم جستجوهای فلسفی محسوب میشود و همان طور که از نامش پیداست هدف اصلی آن مطالعه زیبایی است؛ اما خود همین تعریف زیبایی با گره خوردن به مفاهیم دیگری چون حقیقت عشق، زندگی، مرگ ،خدا انسان گناه و معصیت و حتی موضوعاتی چون سیاست فضا و غیره دامنه گسترده ای پیدا کرده است. در واقع خود تعریفی که از زیبایی ارائه میشود میتواند دامنه بحث را بسیار وسیع یا بسیار محدود کند. به علاوه برخی سعی کرده اند زیبایی را در یک موضوع عینی به خصوص جستجو کنند مثلاً در انواع مختلف هنر در انسان اشیاء طبیعت و چیزهای دیگر در همین راستا از یک طرف قدمت بحث در مورد زیبایی شناسی را میتوان با قدمت اندیشه بشری یکی دانست و از طرف دیگر زیبایی شناسی را میتوان شاخه فلسفی نویی دانست که محصول تفکرات قرن هجدهم میلادی محسوب میشود. به هر حال دامنه موضوع زیبایی شناسی را به هر ترتیبی که تعریف کنیم چیزی از اهمیت آن کاسته نمیشود چارچوب بحث ما خواه زیبایی شناسی هستی در طول تاریخ باشد خواه زیبایی شناسی یک ماهیت انسان ساخت بدوی به هر حال پرسش بسیار عمیقی در جریان بوده و مطالعه دقیق آن بسیار مهم می نماید زیبایی شناسی نه تنها میتواند در درک و نقد آثار هنری به ما کمک کند بلکه حتی میتواند در جریان تولید یک اثر ذهن هنرمند را نیز هدایت کند بسته به یک نظریه زیبایی شناسی به خصوص ممکن است حتی دیدگاه ما نسبت به کل جهان نیز تغییر کرده و هستی شناسی یا خداشناسی ما هم دستخوش دگرگونی شود. کتاب حاضر با ارائه طیفی گسترده از نظریه های مطرح شده در این حوزه ضمن ترسیم یک خط تاریخی برای مسئله زیبایی شناسی مشخصاً بر موضوع فرم و شکل در حوزه هنرهای تجسمی متمرکز است. مباحث ارائه شده در اینجا برای دانشجویان پژوهشگران حرفه ای طراحان و به خصوص منتقدین حوزه هنرهای تجسمی میتواند مفید و جذاب باشد. مارک فاستر گیج که تدوین و تألیف این کتاب را به انجام رسانده به عنوان دانشیار دانشگاه ییل سالها در عالی ترین سطح دانشگاهی مشغول پژوهش و تدریس در حوزه زیبایی شناسی بوده است. کلاسهای درسی سمینارها و آثار متعدد او گواه بر تسلط او بر این حوزه هستند. علاوه بر اینها در سالهای اخیر به کمک این کتاب و چند متن مهم دیگر در حوزه زیبایی شناسی به شخصیتی شناخته شده تبدیل شده است. او که علاوه بر حوزه دانشگاهی در حوزه حرفه ای طراحی هم از شهرت خوبی برخوردار است با ارائه این گزیده سعی میکند پای مبحث زیبایی شناسی را به عنوان یک ماده درسی به مدارس طراحی و از آن طریق محیط حرفه ای طراحی باز کند. سیر ارائه مطالب اگرچه نه کاملاً اما حدوداً یک سیر تاریخی است به نحویکه میتوان اثرگذاری هر کدام از متفکرین این حوزه را بر متفکر بعدی مشاهده کرد. از نکات منحصر به فرد این کتاب که به خصوص آن را در متن امروز ایران مهم میکند اولاً دست اول بودن متون مورد بحث دوماً طیف گسترده تاریخی و فکری اشخاص مورد اشاره و ثالثاً به روز بودن و تازگی بخش عمده مطالبش است در ایران متون بسیاری در موضوع زیبایی شناسی ترجمه شده اند...

به عنوان مثالی دیگر میتوان به رگچین دندانه ای اشاره کرد که باید روی قرنیزهای پیشانی» یک ستون یا یک «سه ترکی دور یک کنده کاری شوند اما در عوض در پیشانی یک ستون ایونیک روی «سرستون» بالشتکی ستونها، ظاهر میشود. در اینجا به واسطه انتقال این کنگره ها از یک نظام ساختمانی به نظامی دیگر تمام اثرات آن از بین رفته است زیرا کاربرد اجزاء مختلف در نظامهای مختلف ساختمانی در گذر زمان شکل گرفته و از مدتها پیش به ثبوت رسیده است. نهایتاً باید گفت شایستگی برآمده از علل طبیعی است. مثلاً در مورد محوطه های مقدس برای ساخت معابد مناطقی را انتخاب میکنیم که سالم بوده و در نزدیکی خود چشمه های آب درخوری داشته باشند. این مسئله به خصوص در مورد معابدی صادق است که مختص اسکلپیوس و هلت هستند؛ یعنی خدایانی که به خاطر قدرت شفادهنده شان بیماران بسیاری را شفا داده اند به این ترتیب این بدنهای مریض از موقعیتی ناسالم به موقعیتی سالم انتقال پیدا کرده و با آبهای آن چشمه های سلامت بخش به روند درمانشان سرعت بخشیده میشود. نتیجه نهایی این خواهد بود که در نزد مردم مقام آن خدا محترم تر و شخصیتش والاتر شمرده میشود و اینها همه حاصل انتخاب درست موقعیت معبد هستند. از دیگر مثالهای این شایستگی طبیعی را باید در استفاده نور شرقی برای اتاقهای خواب یا کتابخانه ها نور غربی زمستانی برای حمامها و آپارتمانهای زمستانی و نور شمالی برای گالری های کرد که به نور یکدست نیاز دارند زیرا طی حرکت خورشید نور آن بخش از آسمان نقاشی و دیگر فضاهایی جستجو نه چندان زیاد میشود و نه چندان کم بلکه یک دست و بدون تغییر در سرتاسر روز ثابت باقی میماند. اقتصاد بر مدیریت درست مصالح و سایت و نیز بر تعادل صرفه جویانه هزینه ها و استفاده از «عقل سلیم» در ساخت کارها تأکید دارد این مشخصه نیز در درجه اول یعنی معمار چیزهایی را طلب نکند که نمیتوان بدون هزینه زیاد تهیه یا فرآوری شان کرد به طور مثال هر جایی نمیتوان میزان زیادی ماسه قلوه سنگ چوب نراد چوب نراد روشن و مرمر پیدا کرد چون اینها در جاهای مختلفی تولید میشوند و جمع کردنشان کنار هم کار بسیار دشوار و پرهزینه ای است. جایی که هیچ معدن ماسه ای نیست باید از گونه هایی استفاده کنیم که رودخانه یا دریا آنها را شسته نبود چوب نراد و نراد روشن را میتوان با استفاده از چوب سرو صنوبر نارون یا کاج جبران کرد و دیگر مشکلات از این دست را نیز باید به روشهایی مشابه حل کرد.