کتاب تاب آوری اجتماعات محلی در برابر مخاطرات محیطی

زندگی در دوره تغییرات سریع امکان بروز آشفتگیها و در عین حال اجتناب ناپذیر مانند اقتصادی جنگ، تحریم رکود یا مخاطرات طبیعی (سیل، زلزله، آتشفشان و جنگل سوزی و اجتماعی کاستی در ظرفیت فردی و جمعی و نبود همبستگی و سرمایه اجتماعی در سکونتگاها و فعالیتها و سازمانها برای پاسخگویی به تغییر را همراه دارد و می تواند سرزمین ها و سکونتگاه ها فعالیتها شهروندان و دولتها را در سطوح مختلف از محلی تا بین المللی به شدت تحت تأثیر قرار دهد؛ از این رو چالش شهروند دوره حاضر بروز واکنش های سریع و انعطاف پذیر است. در این میان زایش تفکر علمی تاب آوری یکی از ابزارهای مهم برای رودررویی با این نوع تغییرات که شکل گرفته است. معیاریست برای دوام سیستمها و توانایی آنها برای سازگاری با تغییرات و آشفتگی هاست، در عین حفظ روابط بین عناصر و متغیرهای معرف وضعیت سیستم است. فراتر از حوزه ی اکولوژی در حوزه های اقتصادی و اجتماعی نیز به کار میرود. برای نمونه وقوع سیلاب گسترده فروردین ماه ۱۳۹۸ در سطح کشور و به خصوص در استانهای حوزه البرز و زاگرس و با محوریت استانهای گلستان لرستان ایلام و خوزستان که منجر به خسارت انسانی اجتماعی و اقتصادی فراوانی شد نمود بارزی از زندگی در عصر تغییرات سریع با بروز آشفتگیهای ناشی از مخاطرات و در عین حال اجتناب ناپذیر بود که رخ داد و در این میان نظر به اینکه سیستم های سرزمینی ایران با دانش روز مخاطرات یعنی با تاب آوری آشنایی چندانی نداشتند با وجود تلاشهای فراوان از توانایی لازم برای سازگار شدن با این نوع تغییرات و آشفتگیهای مخاطرات برخوردار نبودند. به سخن دیگر در شرایط امروز زیست سیستمهای اکولوژیکی، اجتماعی و اقتصادی، اغلب در وضعیت های ناپایدار هستند و دو قلمرو جاذبه یا بیشتر دارند که متغیرهای سیستم تمایل دارند

زندگی انسان آسیب پذیری و امنیت در بر خواهد داشت این تغییرات منفی نشان از کاهش تاب آوری و انعطاف پذیری دارد (2004 ,.Folke et al)

در این چارچوب است که در دو دهه اخیر بینشهای جدیدی در مورد نیاز و نقش تاب آوری در راستای توسعه ی موفق اجتماعی به دست آمده است ( Gunderson and 2002 Holling) زمانی که از تاب آوری سیستمهای اجتماعی - زیست محیطی صحبت می شود هدف مقدار آسیب شوکی) که سیستم میتواند تحمل کند و در همان حالت باقی بماند و یا ظرفیت سیستم به منظور یادگیری و انطباق با شرایطی غیر از حالت ثبات و اولیه سیستم میباشد (2001 ,.Carpenter et al) یا شاید بهتر باشد بگوییم سیستم های زیست محیطی - اجتماعی تاب آورتر قادر هستند آسیب ها (شوک های) بزرگ تری را تحمل کنند بدون اینکه در روشهای اساسی سیستم تغییر ایجاد شود. زمانی که تحولی عظیم اجتناب ناپذیر است سیستمهای تاب آور عناصری را که برای بازسازی و تجدید حیات لازم است را در بر دارند به عبارت دیگر آنها می توانند به آسانی انطباق پیدا کنند و یا بازسازی شوند؛ بدون اینکه نحوه ارائه خدمات اکوسیستم را به خطر انداخته و یا دچار اختلال کنند از آنچه تاکنون مطرح شد ارتباط توسعه پایدار با محوریت اقتصادی اجتماعی و زیست محیطی با مقوله تاب آوری تا حدی روشن تر شد به این ترتیب که توسعه ی پایدار در هر کدام از ابعاد اصلی آن ممکن نیست مگر اینکه سیستم در مقابل تغییرات وارد شده و احتمالی، اختلال ها و یا آسیبهای ممکن تاب آوری انعطاف و مقاومت لازم را داشته باشد بدون اینکه در اساس روش سیستم مشکلی به وجود آید به همین دلیل است که اغلب گفته می شود توسعه ای پایدار است که تاب آور باشد و تاب آوری بدون پایداری ممکن نیست. به عبارت دیگر سیستمهای زیست محیطی - اجتماعی مدام در حال تغییراند. به طور معمول فرض بر این است که اکوسیستم در مسیر مشخص به تغییرات تدریجی پاسخ می دهد اما گاهی اوقات تغییرات شدید نیز وجود دارد و یک اصل اساسی در تاب آوری قدرت پاسخ دهی به تغییرات ناگهانی و انطباق با شرایط موجود است.