کتاب گیاهان آینده

از تأمین مطمئن و مناسب نیازهای غذایی جمعیت رو به گسترش جهان و رسیدن به اهداف امنیت غذایی نیازمند تنوع بخشی به سبد غذایی انسان میباشد. در این راستا لازم است تا گیاهان انرژی زا، گیاهان دارویی و نیز سبزیجات و میوه ها به طور همزمان مورد توجه قرار گیرند. با توجه به اینکه امروزه بسیاری از احتیاجات غذایی بشر توسط تعداد محدودی از گونه های گیاهی رایج تأمین شده و بسیاری از گیاهان مورد استفاده توسط پیشینیان به فراموشی سپرده شده اند؛ لازم است به معرفی مجدد گیاهان فراموش شده و نیز توسعه گیاهان جدید اهتمام گماشت در کشور ایران با عنایت به تنوع قابل توجه اقلیمی طیف وسیعی ا گونه های گیاهی قابل رویش بوده و تاکنون حدود ده هزار گونه گیاهی در کشور شناسایی شده که ۲۰ درصد از آنها بومی و انحصاری ایران به شمار میروند با توجه به غنای اقلیمی ایران بسیاری از گیاهان را می توان از سایر مناطق جغرافیایی به سیستمهای کشاورزی کشور معرفی نمود تا در نهایت تنوع بیشتری در گونه های گیاهی مورد استفاده در رژیم غذایی در کشور ایجاد گردد. از این رو در این کتاب که در قالب ۱۵ فصل تدوین گردیده و هر فصل توسط متخصصان مجرب مربوطه به رشته تحریر درآمده است، تعدادی از گیاهان زراعی، باغی و دارویی معرفی گردیده است. برخی از این گیاهان مانند زعفران، خرما، کاهو و نعنا در سیستمهای کشاورزی ایران کشت و کار میشوند برخی از آنها مانند کلیر در رویشگاه های طبیعی کشور مشاهده شده و برخی دیگر نیز قابلیت معرفی به مناطق خشک یا مرطوب کشور را دارند.

گیاه زعفران در بسیاری از مناطق کشور قابلیت پرورش دارد و در حال حاضر حدود ۹۰ درصد تولید جهانی این محصول ارزشمند به کشور ایران تعلق دارد که بخش عمده آن در استانهای خراسان تولید می گردد. خرما نیز در بسیاری از نواحی گرم و خشک ایران به خصوص استانهای جنوبی در سطوح وسیع کشت و کار شده و ایران یکی از تولید کنندگان عمده این محصول به شمار میرود. نعنای تند که در ایران با اسامی دیگری مثل نعنای قمی نعنای خراسانی نعنای سبز و نعنای خوراکی نیز شناخته می شود، یکی از گونه های رایج نعنا در ایران بوده که در سطوح وسیعی پرورش داده میشود. کاهو نیز به عنوان یکی از سبزیجات رایج در کشور تولید شده و جایگاه مهمی را در رژیم تغذیه ای مردم کشور ما در اختیار دارد. 

بذر تاج خروس بسته به کولتیوار فصل رشد و فراهمی رطوبت خاک بسیار متغیر است. عملکرد ۴۵۰ تا ۷۰۰ کیلوگرم در هکتار در اراضی خشک و ۹۰۰ تا ۲۰۰۰ کیلوگرم در هر هکتار در شرایط آبیاری یا بارندگی زیاد، منطقی به نظر میرسد. واریته های معرفی شده در ایالات متحده آمریکا، توسط مؤسسه رودال و سایر مراکز مانند واریته پلینسمن و K432 به طور متوسط دو تن در هکتار محصول تولید می کنند. در کرتهای آزمایشی عملکرد تا حدود ۶ تن در هکتار نیز به دست آمده است. بذرهای گیاه تاج خروس به طوری باور نکردنی ریز هستند به نحوی که هر یک گرم بذر محتوی ۱۰۰۰ تا ۳۰۰۰ بذر می باشد.

حفاظت گیاه

در حال حاضر مهمترین حشرات آفت تاج خروس شامل Cleus sp ،Hymenis recurvalis، مکنده و ساس تیره Contrachelus seniculus(" سوسک اسفناج، شیشه تاج خروس ،)Lygus lineolarius( می باشند حشرات مکنده آفت جهانی این گیاه میباشند که روی صدها گونه گیاهی تغذیه می کنند. این حشرات از طریق تغذیه از بافتهای مریستمی جوانه های گلدار در حال نمو گلهای غیر بالغ و جنین های در حال تشکیل به تاج خروس دانه ای خسارت وارد میکنند بنابراین حشرات مذکور از طریق ممانعت از تبدیل گلها به بذر و کاهش وزن بذر باعث کاهش شدید عملکرد میشوند شیشه تاج خروس باعث خسارت شدیدی به ریشه و در نتیجه وقوع ورس و نیز آمادگی برای شیوع بیماری های ریشه ای می شود. ساقه خوار مشکل دیگری در آفریقا و آسیاست که باعث میزان بالایی ورس در گیاه می شود. بسترهای بذر باید در مقابل مورچه ها و موریانه ها نیز محافظت شوند نماتدهای گرهی ریشه نیز تا حدودی Amaranthus sp را تحت تأثیر قرار می دهند.

جدی ترین بیماریهای تاج خروس دانه ای در هند شامل خفگی برق زدگی برگ، زنگ سفید و بیماری های ویروسی و میکوپلاسمایی میباشند ردی و همکاران (۱۹۸۰) بیماری لکه برگی باکتریایی را روی تاج خروس در هند گزارش کرده اند که به وسیلة Xanthomonas amaranthicola ایجاد می شود. یک بیماری موزاییک خطرناک که به وسیله استرینی از ویروس موزاییک خیار ایجاد میشود در Amaranthus caudatus در منطقه هیماچال پرادش توسط شارما و چووال (۱۹۸۷) گزارش شد که باعث ایجاد خسارت در گیاه میشود. سایر ویروسهایی که گیاه را تحت تأثیر قرار می دهند عبارتند از ویروس شفاف کننده رگبرگ ، ویروس موزاییک یونجه و ویروس زرد غربی چغندر