کتاب رنگ در عکاسی

«رنگ در عکاسی» عنوان کتابی است از هارالد مانته. عکس سیاه و سفید به ما ثابت کرده است که موضوع تصویر از واقعیت تشکیل می‌شود. از سوی دیگر، می‌دانیم که عکس تنها اندازه‌های فضایی شیء را به ما ارائه نمی‌کند، بلکه چهارچوب عاطفی، معنوی، اجتماعی، تاریخی، فرهنگی و … آن را برایمان باز می‌سازد. بنابراین، به موازات علم، دوربین نوین جنبه‌ی ماورای فضایی و چند بُعدی اشیاء را کشف کرده است. طبق تصور نوین ما، ملاک حقیقی عکس موفق از این پس به وسیله‌ی توان در بر گرفتن آن چیزی معین می‌شود که از مختصات فضایی_زمانی عکسبرداری ساده تجاوز می‌کند و با واقع شدن در سطح روانی، عاطفی و معنوی، ورای هندسه‌ی اقلیدسی جای می‌گیرد. بدین طریق، به طور ضمنی بیان می‌داریم که عکاس باید حاصل نمودن این پدیده را به وسیله‌ی تصویری ساده بلد باشد. از اینجاست که قریحه‌ی وی را باز می‌شناسند. اما نبوغ عکاسی به‌صورت کاملاً تازه‌ای به‌وسیله‌ی عکاسی رنگی در معرض آزمایش قرار گرفته است.

با عکاسی کردن موجودات و اشیایی که در برابر عدسی دوربین قرار می‌گیرند، فیلم رنگی تنها یک بازسازی رنگی را در کار نمی‌آورد. عکس رنگی در برابر عکس سیاه و سفید ابزار کاملاً تازه‌ای است که شایسته است به‌صورت کاملاً نویی به کار گرفته شود. هنگامی که عکسبرداری رنگی به عمل می‌آوریم، مایلیم تصویری تازه و متفاوت به دست آوریم. حال، رنگ نیازهای خود را دارد و باید نخستین دغدغه عکاس باشد. رنگ بُعد تازه‌ای از آفرینش هنری را در عکاسی وارد کرده و عنصر تازه‌ای را برای آن به همراه آورده است که هنوز غالبا به‌صورت بسیار بدی به‌وسیله‌ی عکاسان هنری درک می‌شود: مقصود، مفهوم ترکیب رنگ‌هاست. بازی رنگ‌ها در تصویر مسأله‌ی زیبایی‌شناختی دشواری است و ما تنها در مقدمات آن هستیم. سهم هارالد مانته در این خصوص، سهمی اساسی است. اگر می‌خواهیم عکس رنگی دارای مفهومی چند باشد و به تصویرهایی تخت محدود نشود، اگر شکوفایی خویشتن برای عکاس باید چیزی غیر از کلمه‌ای بیهوده باشد، پس عکاس غیر حرفه‌ای باید اصول بنیادین ترکیب رنگ‌ها را بیاموزد. در این صورت مطالعه‌ی این کتاب برای وی می‌تواند قاعده‌ی کار باشد.

چشم برای اینکه بتواند مرئی را بادقت درک کند، نیاز به تضادها دارد. از آنجا که دنیایی که ما را احاطه کرده است رنگی است، غالب اوقات این تضادهای رنگ‌ها هستند که نگاه ما آن‌ها را ضبط می‌کند.

تضاد رنگ‌هایی که تابلو، نقاشی یا عکسی به ما ارائه می‌کند، می‌توانند به وسیله‌ی شهود، کاملاً درک و منتقل شوند. با این همه، بررسی نظریه‌های رنگ برای عکاسی که دغدغه‌ی محقق ساختن کارهایی ارزشمند را دارد ضروری است. در این خصوص، نظریه‌های یوهان ولفگانگ گوته، فیلیپ اوتو رونگه، بزولد، اوژن شورول و آدولف هولتسل که یوهانس ایتن در کتابش موسوم به «هنر رنگ توجه خود را به آن‌ها معطوف می‌دارد» نظریه‌هایی بنیادین هستند.

هنگامی که شاگردان ایتن از وی می‌پرسند آیا شناختن قانون‌ها و قاعده‌های رنگ حقیقتاً ضروری است، پاسخ می‌دهد: اگر می‌توانید شاهکارهایی رنگی را بدون آموختن این قاعده‌ها بیافرینید، بی‌اطلاعی از آن‌ها را ادامه دهید؛ اما اگر با در نظر گرفتن این بی‌اطلاعی، نتوانید شاهکارهایی را بیافرینید، باید برخی از شناخت‌ها را کسب کنید.

برای عکاس، امکانات دگرگون ساختن رنگ‌های موضوع یا خط‌های آن کمتر از چیزی است که برای نقاش وجود دارد. درواقع، نقاش می‌تواند با یک ضربه‌ی قلم مو، طبق طرز فکر یا تخیلش، به دلخواه برخی از عنصرهای تابلوی خود یا حتی کل تابلو را تغییر دهد. برعکس، عکاس در اکثر موارد، تنها می‌تواند از مجموعه‌ی ایستایی از توافق‌ها و تضادهای رنگ‌ها برخوردار باشد. به این دلیل، نظریه‌ی رنگ‌هایی که بر محور عکاسی باشد، نسبت به دیگر شاخه‌های هنری از غنا و تفصیل کمتری بهره‌مند خواهد بود. هدف کتاب حاضر این است که تا اندازه‌ی ممکن، عنصرهای بنیادین نظریه‌ی رنگ‌ها را بر فن عکاسی انطباق دهد. بنابراین، گفتار ما از سویی شامل به بحث گذاشتن شش تضاد رنگ‌ها، توصیف کردن مشخصه‌های رنگ‌های مختلف، توافق‌های اصلی و اثرهای رنگ‌ها و از سوی دیگر، عرضه نمودن برخی از ویژگی‌های ساخت تصویر که به‌وسیله‌ی استفاده از رنگ معین می‌شوند، و سرانجام ذکر کردن چند مسأله‌ی کاملاً فنی می‌گردد.

تمامی نظریه‌های رنگ‌ها مبتنی بر سه رنگ اولیه هستند که عبارت‌اند از زرد، قرمز و آبی. این سه رنگ اولیه که رنگ‌های دسته‌ی اول نیز نامیده می‌شوند، کاملاً خالص هستند؛ این گفته بدان معنی است که زرد، قرمز و آبی از آمیزش‌های رنگ‌ها نتیجه نمی‌شوند. با وجود این، رنگ‌های اولیه به وسیله‌ی آمیزش‌هایشان امکان به دست آوردن تمامی رنگ‌های دیگر را میسر می‌سازند. دایره‌ی رنگی دوازده خانه‌ی یوهانس ایتن و مثلث رنگی نُه خانه‌ی رنگ‌شناس انگلیسی فیلد، نشان می‌دهند که این رنگ‌های دیگر چگونه به دست می‌آیند.

دایره‌ی رنگی که از سه رنگ اولیه شروع می‌شود؛ با آمیختن دو به دوی آن‌ها، رنگ‌های ثانوی (یا رنگ‌های دسته‌ی دوم) را به دست می‌آوریم که عبارت‌اند از: نارنجی، بنفش و سبز. هر رنگ ثانوی بر روی دایره‌ی رنگی میان دو عنصر از جفت رنگ‌های اولیه‌ای که از آن‌ها حاصل شده جای می‌گیرد. در این سطح از ساخت دایره، بر روی آن متناوباً یک رنگ اولیه و سپس یک رنگ ثانوی را می‌‌یابیم. شش میانرنگ که عبارت‌اند از زرد_نارنجی، قرمز_نارنجی، قرمز_بنفش، آبی_بنفش، آبی_سبز و زرد_سبز از آمیزش‌های انجام‌شده میان رنگ‌های اولیه و ثانوی -که دو به دو با دنبال کردن نظمی که در آن آرایش یافته‌اند اختیار می‌شوند- نتیجه می‌گردند.