کتاب خشت و خیال نشر دانشگاه شهیدبهشتی

کتاب خشت و خیال که عنوان روی جلد آن با "شرح معماری اسلامی ایران"  تکمیل می‌شود اثر مشترکی از کامبیز نوایی و کامبیز حاجی قاسمی است و همانطور که از نام این کتاب قابل برداشت بوده محتوای آن به حول معماری ایران در دوران اسلامی پرداخته است.

آنچه که باعث شده کتاب مذکور جزء آثار قابل در این حوزه به شمار بیاید این است که محتوای کتاب حاصل بازدید میدانی، پژوهش گسترده و دریافت اطلاعات بصری و شفاهی در محل این بناها است که هر یک درگوشه‌ای از کشور قرار دارند.

نثر ساده و زبان صمیمی این کتاب به راحتی می‌تواند حتی کسانی را به حوزه معماری و آنچه که به تاریخ آن بر می‌گردد علاقه‌مند نیستند را جذب خود کند و بدون شک مطالعه آن نمی‌تواند خالی از لطف باشد.

نویسندگان خشت و خیال رسالت خود را در مقابل معماری اصیل اسلامی و ایرانی به انجام رسانده‌اند و با معرفی آثار معماری فوق‌العاده‌ای که در شهرها، روستاها و... بنا شده‌اند به خوبی مخاطب را با این بعد از فرهنگ و علم غنی ایران آشنا کنند.

کتاب فوق طی یک مقدمه گیرا تحت عنوان "لطیف نهایی" و ۹ گفتار نگاشته شده است که در ادامه به این گفتارها به اختصار اشاره خواهیم کرد.

• حریم و خلوت: گفتار اول این کتاب با عنوان حریم و خلوت به مسئله درونگرایی و اثر ویژه آن در طراحی و معماری دوران ایران اسلامی پرداخته است.

• نظم بلورین: دومین گفتار این کتاب نظم بلوری نام دارد و به بهره‌مندی از اشکال هندسی در نظم‌دهی و طراحی بناها در این دوران اشاره دارد.

• گوهری در درون: گوهری در درون که سومین گفتار کتاب خشت و خیال است فضای داخلی بناهای سنتی را مورد بحث قرار داده و مفصلا به موضوع هندسه سقف در معماری ایران اسلامی پرداخته است.

• تار و پود پنهان: تار و پود پنهان عنوان چهارمین گفتار این کتاب است که هندسه باناهای تاریخ اسلامی را زاویه‌دیگر پرداخته و اثر باطنی این اشکال هندسی در معماری ایرانی را در ترکیب‌بندی حجم‌ها و نماها تحلیل می‌کند.

• خاک و کیمیا: عنوان پنجمین گفتار خشت و خیال خاک و کیمیا نام دارد که به کاربرد مصالح مختلف و بعضا بخصوص در ساخت این بناها اشاره دارد و معجزه کیمیایی این مصالح بیجان را با هنر معماری ایرانی در خلق این بناهای جان‌دار نشان می‌دهد.

• نقش عجب و صدای سخن عشق: گفتار ششم و هفتم کتاب فوق به ترتیب "نقش عجب" و "صدای سخن عشق" نام دارند و به موضوعاتی ازجمله رنگ‌های اصیل و بی‌نظیر در معماری اسلامی اشاره دارد چیزی که معماری اصیل ایرانی را از معماری غربی متمایز می‌کند.

• کلک خیال انگیز: کلک خیال انگیز عنوان گفتار هشتم این کتاب است و به موضوع خط و کلام مقدس که عنصر جدایی‌ناپذیر و منحصرکننده معماری ایرانی اسلامی است اشاره دارد.

• در گلستان خیال: در نهایت گفتار پایانی این کتاب با عنوان در گلستان خیال به توجه معماری ایران در دوران اسلامی به طراحی فضاهای باز ازجمله باغ، حیاط و... اشاره دارد.

درباره کتاب خشت و خیال

معماری‌ اسلامی ایران و بناهای تاریخی بجای مانده از آن دوران بخشی از فرهنگ غنی و تمدن این دیار را به دوش می‌کشند؛ تمام زوایا، طاق‌ها، ستون‌ها و سقف‌ها، کاشی‌ها، رنگ‌ها، حوض‌ها و ایوان‌ها همگی روح داشته و حرفی برای گفتن دارند.

معماری ایرانی در دوران اسلامی چندان قوی است که تمامی بناهای آن دوره پر از شکوه و عظمت هستند و این عظمت حتی در بناهایی که عظیم‌الجثه نیستند نیز مشهود است و هر یک از این بناها گویا شخصیت و باطن داشته و بخشی از تمدن را در تار و پود خود پنهان کرده‌اند.

کتاب خشت و خیال همان کتابی است که قدر این بناها و حرف‌های نگفته آن‌ها را به خوبی می‌داند و تلاش کرده است که زبان این بناها باشد تا درک جامعه از ارزش این آثار بالا رفته و حتی در حفظ آن‌ها کوشاتر باشند.

این کتاب حاصل تحقیق و مطالعه نویسندگان آن در آثار معماری ایران از دوران اسلامی تا اوایل دوره قاجار است چراکه نویسنده اعتقاد دارد از اوایل دوره قاجار به بعد شاهد حضور معماری فرنگی در معماری ایرانی هستیم.

کتاب خشت و خیال کتابی مصور و علمی تحلیلی است اما با زبانی ساده و قابل فهم به رشته تحریر درآمده تا معنای عمیق و نهفته در دل معماری اسلامی را شرح دهد و هر یک از گفتارهای این کتاب توضیح و تفسیر یکی از المان‌ها یا ابعاد معماری اصیل ایرانی است.

ازاین‌رو مطالعه این اثر علمی هنری برای کسانی که هنر معماری و درک بهتر بناهای تاریخی علاقه‌مند هستند و می‌خواهند تفاوت معماری ایران اسلامی با معماری غربی را بهتر و بیشتر درک کنند توصیه می‌شود