کتاب در یک ظهر داغ تابستان دختری از بصره آمد

جمشید خانیان

جمشید خانیان (متولد ۱۳۴۰ در آبادان) از نویسندگان برجسته‌ی معاصر ایران در حوزه‌ی ادبیات کودک و نوجوان و رمان بزرگسال است. آثار او به دلیل پرداختن به مسائل اجتماعی، روانشناختی و تاریخی با نثری شاعرانه و عمیق شناخته می‌شوند. در ادامه، به تفصیل به زندگی، سبک و مهم‌ترین آثار او می‌پردازیم:

زندگینامه و پیشینه‌ی فرهنگی
تولد و تحصیلات:

متولد ۱۳۴۰ در آبادان، شهری که تأثیر عمیقی بر فضای داستان‌هایش گذاشته (به ویژه در آثار مرتبط با جنگ ایران و عراق).

تحصیلات دانشگاهی در رشته‌ی مهندسی شیمی، اما علاقه‌ی او به ادبیات موجب شد به صورت حرفه‌ای به نویسندگی بپردازد.

فعالیت‌های ادبی:

آغاز نویسندگی از دهه‌ی ۱۳۶۰ با تمرکز بر ادبیات کودک و نوجوان.

عضو شورای کتاب کودک و از چهره‌های مؤثر در توسعه‌ی ادبیات نوجوان ایران.

سبک و درون‌مایه‌های آثار
خانیان در آثارش به موضوعاتی می‌پردازد که اغلب فراتر از ادبیات صرفاً سرگرم‌کننده هستند:

مسائل اجتماعی و روانشناختی:

تمرکز بر بحران‌های هویتی نوجوانان، مشکلات خانواده‌های ایرانی و چالش‌های مهاجرت.

مثال: رمان «هستی» که به تأثیر جنگ بر زندگی یک نوجوان می‌پردازد.

تاریخ و اسطوره:

استفاده از عناصر تاریخی و اسطوره‌ای برای بازتاب مسائل امروز.

مثال: «شب‌گرد» (بازآفرینی داستان سیاوش از شاهنامه در فضایی معاصر).

نثر شاعرانه و نمادین:

زبان او ایجازی، تصویری و مملو از استعاره است که مخاطب نوجوان و بزرگسال را به تفکر وا می‌دارد.

تمرکز بر ادبیات جنگ:

بازتاب غیرمستقیم جنگ ایران و عراق در بسیاری از آثارش، بدون شعارزدگی.

مهم‌ترین آثار
الف) ادبیات نوجوان
«هستی» (۱۳۸۸):

روایت زندگی نوجوانی به نام «هستی» که درگیر تنش‌های خانوادگی و اجتماعی پس از جنگ است.

برنده‌ی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران و جایزه‌ی شهید حبیب غنی‌پور.

«چشم‌های سیاه دانی» (۱۳۹۵):

داستان مهاجرت یک نوجوان افغانستانی به ایران و چالش‌های هویتی او.

«لالایی برای دختر مرده» (۱۳۹۲):

ترکیب واقعیت و خیال در روایتی از مرگ یک دختر نوجوان بر اثر بیماری.

ب) رمان بزرگسال
«شب‌گرد» (۱۳۹۷): بازخوانی اسطوره‌ی سیاوش در قالب داستانی مدرن.

«عاشقی به سبک ونگوگ» (۱۳۹۴): پرداختن به عشق و جنون در بستری تاریخی.

جوایز و تقدیرها
برنده‌ی دو دوره کتاب سال ایران (برای «هستی» و «لالایی برای دختر مرده»).

دریافت جایزه‌ی مهرگان ادب و جایزه‌ی شهید غنی‌پور.

نامزد جایزه‌ی هانس کریستین اندرسن (۲۰۱۸)، معتبرترین جایزه‌ی جهانی ادبیات کودک.

نقش او در ادبیات معاصر ایران
پل ارتباطی بین ادبیات کودک و بزرگسال: خانیان با آثاری چندلایه، مرزهای سنتی این دو حوزه را درنوردیده است.

تلفیق ادبیات و روانشناسی: شخصیت‌پردازی‌های عمیق او نوجوانان را با مفاهیمی مانند مرگ، عشق و هویت آشنا می‌کند.

تأثیر بر نسل جدید نویسندگان: بسیاری از نویسندگان جوان از نثر و درون‌ مایه‌های او الهام گرفته‌اند.