کتاب درآمدی تصویری بر فمینیسم

«درآمدی تصویری بر فمینیسم» عنوان کتابی است نوشته‌ی مشترک کاتیا جنیناتی و جودی گراوز که نشر ثالث آن را با ترجمه‌ی مریم الماسی به چاپ رسانده است. هر تلاشی برای ارائه‌ی تصویری از فمینیسم همواره با چالش‌های متعددی مواجه است. اینکه از کجا شروع کنیم، چه کسانی را در بر بگیریم، چه چیزهایی را کنار بگذاریم و کِی بحث را به پایان برسانیم همگی ملاحظات مهمی‌اند. این کتاب مروری است بر پیشرفت فعالیت‌های فمینیستی در دنیای انگلیسی‌زبان. به‌صورت به‌خصوص به کلیات تفکر فمینیستی در بریتانیا و امریکا می‌پردازد، اما در صورت لزوم به زمینه‌های بین‌المللی هم اشاره می‌کند.

این کتاب دیدگاه‌های فمینیستی متعددی را که در سراسر تاریخ زنان ایجاد شده است به رسمیت می‌شناسد و تحسینشان می‌کند و تعریف مشهور بل هوکس را اساس کار خود قرار می‌دهد: فمینیسم مبارزه‌ای برای پایان دادن به سرکوب جنسیتی است.

درآمدی تصویری بر فمینیسم پیشرفت تاریخی و اجتماعی این مبارزه را دنبال می‌کند. اصطلاح فمینیسم از حدود دهه‌ی ۱۸۹۰ در زبان انگلیسی استفاده شد، اما مبارزه‌ی آگاهانه‌ی زنان برای مقاومت در برابر تبعیض و سرکوب جنسیتی به زمانی به مراتب قبل‌تر از آن برمی‌گردد.

حتی در قرن ۴ پیش از میلاد، ارسطو اظهار کرده بود: زنان به دلیل فقدان ویژگی‌های خاصی زن‌اند. قبل از او مورخ و ژنرال ارتشی که اهل یونان بود، توسیدید (۴۰۰-۴۶۰ پیش از میلاد)، برای زنان توصیه‌هایی داشت: اینکه زنان از آنچه در سرشت جنسیتشان است ضعیف‌تر نباشند و مردان (خوب یا بد) درباره‌شان چیزی نگویند بسیار باشکوه است.

تفکرات اولیه درباره‌ی تفاوت‌های زنان و مردان براساس ایده‌های ذات‌گرایانه درباره‌ی جنسیت شکل گرفته بود و براساس آن‌ها تفاوت‌های زنان و مردان از مسائل زیستی حاصل می‌شود. این باور که جنسیت زیستی تقدیر ماست به این معنی است که در شرایط قابل‌مقایسه، مردان ویژگی‌های رفتاری مردانه (مثل پرخاشگری، منطق و قاطعیت) از خود نشان می‌دهند، اما زنان ویژگی‌هایی زنانه (مثل لطافت، شهود و حساسیت) بروز می‌دهند. معتقد بودند این تفاوت‌ها به معنی وجود الگوهای فکری، احساسی و رفتاری بخصوص در هر جنسیت است.

براساس ذات‌گرایی، مردان توانایی تفکر منطقی، انتزاعی و تحلیلی را دارند، اما زنان معمولاً موجوداتی احساسی، دلسوز و پرورش دهنده‌اند. تفکر ذات‌گرایانه در زندگی شخصی و اجتماعی زنان پیامدهایی داشته است. در زندگی شخصی، ایده‌های ذات‌گرایانه برای زنان در مقام همسر، مادر و دختر قواعد رفتاری مشخصی تعیین کرده‌اند. در زندگی اجتماعی، اعتقاد بر این بود که شخصی مذکر به نمایندگی از قدرت باید مشارکت زنان را محدود کند و شدیداً بر آن نظارت داشته باشد؛ کسی مثل همسر، پدر، روحانی یا قانون.

ایده‌های ذات‌گرایانه درباره‌ی زنان چندین قرن در تفکر غربی شایع بود و براساس آن، ذات طبیعی زنان از نظر زیستی تعریف‌شده است و این امری جهانی و تغییرناپذیر است. فمینیست‌ها مدت‌هاست که برای از بین بردن چنین افسانه‌هایی درباره‌ی جنسیت می‌جنگند.

در اواخر قرن هجدهم، دیدگاه ابیگل آدامز در مورد روابط جنسیتی ترکیبی از دیدگاه‌های فردگرایانه و رابطه‌ای درباره‌ی زنان بود.

ابیگیل آدامز همسر جان آدامز که دومین رئیس جمهور امریکا بود، یکی از تأثیرگذارترین زنان روزگار خود بود. در طول انقلاب امریکا، او و شوهرش به دلیل تعهدات سیاسی ابیگیل جدا از هم زندگی می‌کردند. ابیگیل مرتب برایش نامه می‌نوشت و از او می‌خواست هنگام نوشتنِ نسخه‌ی اولیه‌ی اعلامیه‌ی استقلال «به یاد داشته باشد خانم‌ها را در نظر بگیرد». پس از مرگش، نوه‌اش نامه‌هایش را جمع‌آوری و منتشر کرد.

آدامز علاوه بر درخواست بازنمایی برابر زنان در قانون، در مورد محرومیت زنان از دسترسی به تحصیلات و برابری اجتماعی هشدار داد. اگر از بی‌توجهی به تحصیلات پسران شکایت داری، من درباره دختران چه بگویم؟ صمیمانه آرزو می‌کنم… قانون اساسی جدیدمان به دلیل تشویق افراد به یادگیری و فضایل متمایز باشد.

نظرهای ابیگیل آدامز در محفل‌های کوچک تأثیرگذار بود، اما خیلی شنیده نشد. دو ماه قبل از نوشتن اعلامیه‌ی استقلال، او شکایت کرد که نسبت به مردان ادعای صلح و حسن‌نیت می‌کنید و می‌گویید همه‌ی ملت‌ها را از زیر سلطه خارج می‌کنید، اما بر حفظ قدرت مطلق بر همسران خود اصرار دارید؛ ولی باید به یاد داشته باشید که قدرت استبدادی تا حد زیادی شبیه چیزهای دیگری است که بسیار سخت‌اند و احتمال شکستنشان بسیار زیاد است.