کتاب بزرگ ایده 7

«کتاب بزرگ ایده» اثری است از اریک بورک که نشر قطره آن را به چاپ رسانده است. ایده‌ی یک داستان مسئله‌ی اصلی آن است. ایده درباره‌ی چیزی است که کاراکتر اصلی در طول داستان با آن روبه‌رو می‌شود یا تلاش می‌کند آن را به دست آورد. سختی موضوع، اهمیت آن برای کاراکتر و مخاطبان، مسائل دیگر و موانعی که در مسیر حل مسئله‌ی اصلی وجود دارند و کارهایی که کاراکترها برای حل آن‌ها انجام می‌دهند، داستان اصلی را شکل می‌دهند.

این‌ها همان چیزهایی هستند که مخاطبان و خوانندگان حرفه‌ای در پی دریافت آن‌ها از طرح، لاگ‌لاین یا سیناپس فیلمنامه هستند. تا زمانی که بتوانند مسئله‌ی داستان را به‌درستی تشخیص دهند و آن مسئله به نظرشان جذاب، مترقی و محرّک باشد، دست از مطالعه‌ی طرح، لاگ‌لاین یا سیناپس نخواهند کشید.

این‌طور به نظر می‌آید که همه‌چیز برای نویسنده‌ها آسان‌تر شده است. امروزه منابع بیشتری برای به پایان رساندن یک کتاب، یک سریال یا حتی یک فیلم سینمایی و تبدیل آن‌ها به محصولی قابل ارائه به مخاطب وجود دارد. در عصرِ انتشار شخصی آثار، فیلم‌های ویدئویی و از همه مهم‌تر شبکه‌های اجتماعی، هر کدام از ما می‌توانیم بدون نیاز به عبور از هفت‌خوان رستم، اثر خود را خلق کنیم و انتشار دهیم.

اما اگر بخواهیم طیف گسترده‌تری از مخاطبان را نسبت به مخاطبان شخصی خود و دنبال‌کنندگان خود در شبکه‌های اجتماعی به دست آوریم -چیزی که برای ما کسب درآمد به دنبال خواهد داشت- داستان دیگری است. وادار کردن تعداد زیادی از مردم به تماشای آنچه ساخته‌ایم یا خواندن آنچه نوشته‌ایم و تبدیل کار خود به یک کارِ حرفه‌ای، هنوز هم برای افراد زیادی قابل دسترسی نیست.

در حقیقت اصول کار نسبت به قبل -زمانی که برای جلب مخاطب بیشتر، به نماینده‌ها، مدیر برنامه‌ها، انتشاراتی‌ها، تهیه‌کننده‌ها و کمپانی‌های بزرگ نیاز بود- تفاوت چندانی نکرده است؛ حتی امروز هم تعداد زیادی از فیلم‌ها، تئاترها، سریال‌ها و کتاب‌های موفق از همین سیستم سنتی برای ارائه استفاده می‌کنند.

مخاطبان به دنبال چه هستند؟ چرا جلب رضایتشان تا این اندازه سخت است؟

پاسخ این پرسش‌ها، پاسخی بسیار ساده است. این مجراهای گریز و دستیابی به مخاطبان بالقوه و موقعیت‌های شغلی، به همان چیزی پاسخ مثبت می‌دهند که تماشاگران به آن پاسخ مثبت می‌دهند: ایده‌ی درخشانی که به‌خوبی اجرا شده باشد -ایده‌ای که آن‌ها را از نظر احساسی درگیر کرده، توجه آن‌ها را به‌طور کامل به خود جلب کرده و با قدرت تمام آن‌ها را سرگرم کند.

اما بیشتر اوقات، چنین ایده‌هایی نصیبشان نمی‌شود. چیزی که به مخاطبان عرضه می‌شود گاهی حتی ذره‌ای نزدیک به چنین ایده‌هایی نیز نیست، مخاطبان غالباً از ۹۹ درصد از آنچه می‌بینند یا می‌خوانند، به‌طور کامل ناامید و دلزده می‌شوند. به همین دلیل -با سرعت هرچه تمام‌تر به سراغ مورد ناامیدکننده‌ی بعدی می‌روند و نویسنده، یا پیامی مبنی بر رد شدن اثرش دریافت می‌کند و یا هیچ پاسخی نمی‌گیرد که به معنای همان رد شدن اثرش است.

چگونه می‌توان از پس این مشکلات برآمد؟ کتاب حاضر پاسخی است به این سؤال.

یک ایده‌ی خوب برای داستان، موقعیتی در مرکز خود دارد که همه می‌توانند با آن ارتباط برقرار کنند؛ چرا که بعضی تمایلات اساسی انسانی یا بعضی وضعیت‌های مشکل‌ساز مشترک انسانی را مطرح می‌کند.

بلیک اشنایدر، فیلمنامه‌نویس و نویسنده‌ی کتاب گربه را نجات بده! ده ژانر را به نویسنده‌ها پیشنهاد می‌دهد که می‌تواند در خلق بهترین موقعیت‌ها برای هر ایده به آن‌ها کمک کند و به آن‌ها اطمینان دهد که بهترین انتخاب را انجام خواهند داد. تئوری او بر این پایه است که هر کدام از فیلم‌های موفق، درباره‌ی یکی از ده مسئله‌ی اصلی بشریت است و برای آن‌ها اسامی بامزه‌ای نظیر یک انسان و یک مشکل و پیروز احمق انتخاب کرده است.

من عاشق استفاده از این تئوری‌ها در زمان توسعه‌ی یک ایده هستم، چه آن ایده متعلق به خودم باشد و چه توسط نویسنده‌ای که با او همکاری می‌کنم مطرح شده باشد. هر کدام از ژانرهای پیشنهادی اشنایدر، بر موقعیت چالش‌برانگیز عظیمی تمرکز دارد که همه‌ی ما می‌توانیم با آن ارتباط برقرار کنیم؛ چرا که چیزی ابتدایی در ما به‌عنوان یک انسان برانگیخته می‌شود. ممکن است مخاطبان هم در شرایطی مشابه بوده‌اند یا اگر چنین شرایطی را تجربه نکرده‌اند، می‌توانند تصور کنند که قرار گرفتن در چنین شرایطی تا چه اندازه سخت است؛ حتی ممکن است رؤیاها و کابوس‌هایی درباره‌ی چیزی مشابه آن داشته باشند.

داستان‌ها اما درباره‌ی موضوعات و چیزهای جالب نیستند. داستان‌ها درباره‌ی تأثیرات و ضربه‌های احساسی هستند. این یک تفاوت بسیار کلیدی است. هدف ما این است که کاری کنیم تا تماشاگران چیزی را احساس کنند، نه اینکه به آن فکر کنند و تماشاگران حاضرند برای شنیدن و تماشای داستان‌ها پول پرداخت کنند؛ چراکه داستان‌ها را می‌خواهند. آن‌ها می‌خواهند که به این سفر احساسی بروند، سفری که می‌توانند با کاراکتر اصلی و مخمصه‌ای که در آن گیر افتاده است ارتباط برقرار کرده و با او همذات‌پنداری کنند.