کتاب هوا و رویاها

ما نه مرغان هوا نه خانگی دانه ی ما دانه ی بی دانگی

رساله ی حاضر هوا و رؤیاها - سومین کتابی است که گاستون باشلار در باب نظریه ی تخیل عنصری نگاشته است. دو کتاب روان کاری آتش (۱۹۳۸) و آب و رؤیاها (۱۹۴۲) درآمدی است بر این ایده هوا و رؤیاها در سال ۱۹۴۳ و بلافاصله پس از آب و رؤیاها منتشر گشت. در نظریه ی تخیل عنصری که به پدیدارشناسی معرفت تخیلی از جهان میپردازد درک بشری از جهان پدیدار با چهار ماده ی اصلی کیمیاگرانه ی خلق جهان پدیدار گره میخورد آتش و آب و هوا و خاک در واقع به بیان باشلار از ابتدای هستی بشری تا امروز هنوز درک بشر از جهان بیرونی نموداری است از پیوند فهم جهان با این عناصر چهارگانه و جلوه های آن. اما این برخلاف ایده های روان شناسانه بدان معنا نیست که هر یک از این عناصر با حالات حسی و عاطفی و روانی و ناخودآگاه ویژه و محدودی تعریف میشود بلکه هر عنصر میتواند حامل حالاتی متفاوت باشد؛ درک شلی و نیچه چنان که در فصول کتاب خواهد آمد از عنصر هوا کاملاً متضاد و متفاوت است. از این لحاظ باشلار به جای پرداختن به سائقهای روانی یا زیباشناختی بی واسطه و مستقیماً به خود سائقهای تخیل و خیال پردازی رو میکند و آنچه مورد توجه وی...

موجوداتی با بالهای کوچک بر پاشنه ها نهفته است. اگر پیوند میان تناوب سقوط و پرواز را در رویاهای خویش تجربه کرده باشیم می بینیم که چگونه ترس می تواند مبدل به شادی شود. به راستی که میتوان آن را چرخش ریلکه ای نامید. نتیجه ی رؤیای بالابرنده رؤیایی که ما را عروج میدهد و چه رویای زیبایی این نکته را به روشنی نشان میدهد از این روست که نمی دانید در واقع شادی، حاصل همین غلبه ی ما بر ترس است. ما تا آخر ترس میرویم و این آخر همان شادی است. ترسی که وقتی به پایان آن میرسید خیلی چیزها در باب آن می آموزید. ترسی که مایه ی اطمینان و اعتماد شماست. بدین خاطر پرواز خواب گون سقوطی است با حرکت آرام سقوطی که میتوان به سادگی و بدون آسیب دیدگی برخاست پرواز خواب گون ترکیب (سنتز پرواز و سقوط برخاستن و افتادن است. تنها جانی کمال یافته همچون ریلکه میتواند در ذات شادی ترسی را نگاه دارد که عاقبت شادی بر آن غلبه میکند جانهای پریشیده و سست شادی و ترس را به گونه ای تناوبی تجربه میکنند انگار که یکی دلیل و پیآیند دیگری است. اینکه بگوییم ما مدیون رویاهای خویش هستیم سخنی است پیش پا افتاده رویا به ما نشان میدهد که ترس میتواند موجب شادی شود. همانگونه که نشان خواهم داد اگر یکی از ترس های آغازین ما ترس از سقوط و افتادن باشد اگر بزرگترین تکلیف بشر مسئولیت خواه- روانی یا اخلاقی در قبال راست قامتی است، پس ببینیم تا چه حد مدیون رؤیایی هستیم که ما را برخاسته نگاه میدارد؛ که به گونه ای پوینده ما را صعود میدهد؛ که تن ما را به کش و قوس وا میدارد و از بار وزن تن رها میکند؛ که باعث اولین و تنها تجربه ی هواگون ما میشود چنین رویایی می تواند بسیار عبرت انگیز، آرامش بخش حیرت آور و پُرجنب و جوش باشد! این پرواز می تواند چه خاطره ی عجیبی در روحی که به خوبی میداند چگونه هستی شبانه را

1. عمودی بودن
.