کتاب نوشتن برای زیستن

«نوشتن برای زیستن» عنوان کتابی است با زیرعنوانِ مقایسه‌ی سبک‌های نگارش در ژاپن، امریکا و فرانسه، نوشته‌ی ماساکو واتانابه که نشر نی آن را به چاپ رسانده است. در سیستم آموزشی ژاپن دو مقوله‌ی توانایی خلاقیت و توانایی تجزیه و تحلیل از سالیان قبل مورد توجه قرار گرفته است، اما در عمل در کشور امریکا نحوه‌ی پرورش این دو مهارت از کلیدی‌ترین مباحث آموزشی قلمداد می‌شود. حال سؤال این است که آیا تعریفی که در امریکا از دو مقوله‌ی توانایی خلاقیت و توانایی تجزیه و تحلیل می‌شود با تعریفی که در ژاپن از این دو مقوله می‌شود هم‌خوانی دارد یا نه؟ برای یافتن جواب اینگونه سؤالات، موارد زیر محورهای اصلی مباحث این کتاب را تشکیل می‌دهند:

-پرورش چه نوع مهارت‌هایی در دو کشور ژاپن و امریکا مدنظر است؟

-معلمان از چه سبک‌هایی برای توصیف و بیان موضوعات استفاده می‌کنند و به دانش‌آموزان نیز آموزش می‌دهند؟

-شیوه‌ی نگارش دانش‌آموزان دو کشور چگونه است؟

نتیجه‌ی کلی که در پایان این کتاب به آن می‌رسیم، حاکی از این است که مکانیسم درک موضوعات و همچنین شیوه‌های گفتاری و نوشتاری تنوع بسیاری دارند و این تنوع در دو کشور ژاپن و امریکا نیز قابل مشاهده است. علاوه بر این، درخواهیم یافت که تفاوت‌های موجود بین دو کشور، با نحوه‌ی ارزشیابی توانایی دانش‌آموزان رابطه‌ی تنگاتنگی دارد. به‌خصوص با دقیق شدن بر روی دانش‌آموزان مدارس ابتدایی دو کشور، به‌خوبی متوجه تفاوت‌های بارز مکانیسم درک موضوعات، تکنیک‌های گفتاری و نوشتاری و همچنین نحوه‌ی ارزشیابی توانایی دانش‌آموزان خواهیم شد.

معمولاً از فرایندی که در آن افراد متعلق به یک فرهنگ یا اجتماع، نحوه‌ی صحیح معاشرت و درک متقابل را فرا می‌گیرند، با عنوان فرایند اجتماعی‌شدن یاد می‌شود. در واقع، تفاوت در نحوه‌ی اندیشه و رفتار مردمان ژاپن و امریکا از آنجا نشئت می‌گیرد که در آموزش ابتدایی هر دو کشور، هرچند فرآیند اجتماعی‌شدن را آگاهانه به دانش‌آموزان تعلیم می‌دهند، تعریفی که از محتوای آن می‌شود متفاوت است. به بیان دیگر، مدرسه را نمی‌توان صرفاً مکانی برای آموزش و ارائه‌ی دانش و مهارت دانست. مدرسه مکانی است که در آن مباحثی چون نحوه‌ی دسته‌بندی اطلاعات و متقابلاً تفسیر آن‌ها، نحوه‌ی بیان مطلب به صورت مجاب‌کننده، نحوه‌ی برخورد با کلمات و واژه‌های احساسی و… از طریق ممارست و تمرین در ذهن دانش‌آموزان نهادینه می‌شود.

سعی این کتاب بر آن است که بدون روی آوردن به کلی‌گویی و طرح مفاهیم انتزاعی، مانند جهان‌بینی و خصوصیات ملیتی، به‌طور عینی و از طریق انشایی که دانش‌آموزان ژاپنی و امریکایی در کلاس‌های درس می‌نویسند و همچنین از راه متمرکز شدن بر نحوه‌ی اداره‌ی کلاس توسط معلمان دو کشور، فرایند استدلال و شیوه‌ی تبیین اندیشه را موشکافی کند.

نویسنده در این کتاب می‌کوشد علت تفاوت نحوه‌ی استدلال ژاپنی‌ها و امریکایی‌ها را به «خاص بودن» این دو کشور ربط ندهد و از این طریق آن را توجیه نکند؛ چراکه نه فقط ژاپن و امریکا، بلکه هر فرهنگ و کشور دیگری نیز مسلماً خاص است و ویژگی‌های خاص خود را دارد. لذا این کتاب با آشکار ساختن ویژگی‌های بارز نحوه‌ی بیان مطالب توسط دانش‌آموزان، بر خصوصیات و پس‌زمینه‌های سیستم آموزشی این دو کشور دقیق می‌شود و همچنین، به کمک علم روان‌شناسی شناختی، سعی در تبیین رابطه‌ی بین آموزش و چگونگی شکل‌گیری منطق یک اجتماع دارد.

نویسنده از ترتیب بیان موضوعات به‌عنوان سرنخی برای شروع و در عین حال، شاخصی واضح و قبل‌فهم استفاده کرده و با موشکافی شیوه‌های مختلف برقراری ارتباط و بیان موضوعات، کوشیده است که تنها به گوشزد کردن وجود چنین شیوه‌های مختلفی بسنده نکند و آن‌ها را به‌عنوان یکی از روش‌های مؤثر برای درک منطق فکری و رفتاری افراد به خواننده‌ی این کتاب معرفی کند.

در جامعه‌ی بین‌المللی امروزی که پیوسته شاهد بروز اصطکاک‌های شدید در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هستیم، آیا تفاوت در نحوه‌ی درک و تفسیر موضوعات باعث سوءتفاهم و تقابل می‌شود؟

در فصل آخر این کتاب با مدنظر داشتن مطالب فراگرفته‌شده در کلاس‌های ژاپن و امریکا، سعی شده است راه‌حل‌هایی برای این‌گونه مشکلات و سوءتفاهم‌ها و ساختن یک جامعه‌ی بهتر ارائه شود.