کتاب شور آزادی

کتابی که در دست دارید گزیده ای است از نوشته های بنژامن کنستان نظریه پرداز، نویسنده و پژوهشگر فرانسوی که برخی او را پدر لیبرالیسم فرانسه دانسته اند.

با این که کنستان در نزدیک به چهل سال از زندگی خود از چهره های تأثیر گذار سیاسی بود و اندیشمندی برجسته و ادیبی شایسته به شمار می رفت اما رفته رفته مورد بی مهری تاریخ قرار گرفت و به جرگه ی از یاد رفتگان پیوست به گونه ای که جز در موارد خاص و در میان پژوهشگران مسائل نیمه ی نخست سده ی نوزدهم سخنی از او به میان نمی آمد در نیمه ی دوم سده ی بیستم غبار سده ها رفته رفته از سیمای او روبیده شد و اندیشه های او در زمینه های مدرنیته آزادی فردی حقوق فردی و .... از نو درخشش یافت. شاید بتوان این توجه به او و هم اندیشانش را واکنشی به ایدئولوژیهای راست و چپ آزادی ستیز و جمع باور سده ی بیستم دانست.

باری در این سال ها نوشته های او بارها به چاپ رسید و اندیشمندان به شرح و نقد اندیشه هایش پرداختند به گونه ای که امروز میتوان گفت او جای بایسته ی خود را در خوشه ی پروین اندیشه ورزان آن دوره یافته است. در این کتاب مقاله ها و نوشته هایی از او را در پهنه های گوناگون سیاسی و..

گوش به فرمان تر است. قدرت تهدید میکند، ثروت پاداش می دهد؛ بدین سان با فریفتن قدرت از چنگال اش می گریزند؛ اما برای برخورداری از مزیت های ثروت باید به خدمت اش درآمد؛ آری ثروت باید دست بالا را داشته باشد.

پی آمد چنین علتهایی این است که زندگی فردی کمتر در زندگی سیاسی گنجیده است افراد گنجینه های خود را به سرزمین های دور دست انتقال می دهند و بدین سان انواع بهره مندی از زندگی خصوصی را نیز همراه خود می برند. آری تجارت ملتها را به هم نزدیک ساخته است و به آنها عادات و خلقیات و آدابی کم و بیش همانند بخشیده است. باری، سرکردگان می توانند دشمن یکدیگر باشند اما مردمان هم میهنان یکدیگراند. بنابراین حکومت باید به این وضع تن دهد. بلی ما به آزادی نیاز داریم و آن را به دست خواهیم آورد؛ اما چون آزادی مورد نیاز ما با آزادی باستانیان تفاوت دارد، پس این آزادی مستلزم سازماندهی دیگری است که با سازمان دهی در خور آزادی باستانیان تفاوت دارد. در چارچوب آزادی باستانی هر چه انسان بیشتر وقت و نیروهایش را صرف کاربست حقوق سیاسی خود می کرد بیشتر خود را آزاد میپنداشت، در آزادی ای که در خور ما است هر چه کاربست حقوق سیاسیمان وقت بیشتری برای پرداختن به منافع خصوصی باقی گذارد آزادی برای مان گران بهاتر خواهد بود. آقایان از این واقعیت ضرورت نظام نمایندگی بر می آید. نظام نمایندگی در واقع چیزی جز سازماندهی نیست که به یاری آن ملت آن چه را خود نمی تواند یا نمی خواهد انجام دهد به تنی چند وا می گذارد. می دانیم مستمندان امورشان را خود انجام میدهند ولی توانگران پیشکارانی بر می گمارند. این مثال درست داستان ملتهای باستان و ملتهای مدرن است. نظام نمایندگی همان وکالتی است که توده ی مردم به شماری از انسانها از این رو وا می گذارد که می خواهد از منافع اش دفاع شود ولی وقت این را ندارد که هر روز به دفاع از آنها برخیزد. توانگرانی که پیشکارانی برای خود برگزیده اند اگر از عقل سلیم برخوردار باشند با دقت و جدیت بررسی میکنند که آیا این پیشکاران...

قانون اساسی ما اصل حاکمیت مردم یعنی برتری اراده ی عموم بر اراده های خاص را اکیداً به رسمیت میشناسد. گرچه روشن است که نمی توان به این اصل اعتراض داشت اما در روزگار ما برخی بر آن شدند تا اصل حاکمیت مردم را تیره و تار گردانند و به بهانه ی کاریست اراده ی عموم زبانهای بسیاری به بار آورند و به جنایتهایی دست زدند که در ظاهر به استدلالهای کسانی توان بخشید که میخواهند خاستگاه دیگری برای اقتدار حکومت تعیین کنند. اما همه ی این استدلالها در برابر تعریف ساده ی واژه ی مورد نظر تاب نمی آورند. باری، قانون یا باید بیان اراده ی همگان باشد یا بیان اراده ی تنی چند. اما اگر شق دوم را بر می گزینید باید به این پرسش پاسخ دهید که خاستگاه امتياز ویژه ای که به این اندک شماران وا می گذارید چیست؟ اگر این خاستگاه را زور بدانید باید به این نکته توجه داشته باشید که چون زور از آن کسی است که آن را به چنگ می آورد پس حقی ایجاد نمی کند و هر آینه مشروعیت زور را به رسمیت بشناسید کم شمارانی که آن را در چنگ دارند نیز مشروع شمرده میشوند و از این رو هر کس به نوبه ی خود می خواهد بر آن دست یابد. اما اگر چنین انگارید که قدرت گروهی اندک شمار را موافقت همگان تأیید کرده است این قدرت تبدیل به اراده ی عموم می گردد.»