کتاب حکایت هایی از تاریخ بیهقی

ابوالفضل محمد بن حسین بیهقی دبیر در سال ۳۸۵ ه. ق در حارث آباد بیهق (سبزوار کنونی دیده به جهان گشود. پدر او از بزرگان زمان خود بود و به سبب فضل و دانشی که داشت، خانه اش محل رفت و آمد دانشمندان بود و بیشک دیدار با علما و دانشمندان، اثرات غیر مستقیم خود را بر کودکی تیزهوش مانند ابوالفضل میگذاشت.

کودکی ابوالفضل در شهر نیشابور سپری شد. در سنین نوجوانی در دیوان مکاتبات دربار سلطان محمود غزنوی در محضر استاد بونصر مشکان مشغول یادگیری فن دبیری شد. ابوالفضل به مدت نوزده سال در محضر استاد بی بدیل خود آداب نویسندگی و رسوم دبیری دربار را آموخت و از تجارب و علم استاد بهره های فراوان برد. بونصر مشکان هم ابوالفضل را مورد عنایات خود قرار داد و از عرضه علم و دانش خود به او دریغ نکرد؛ به گونه ای که ابوالفضل سرآمد دیگر دبیران و نویسندگان زمان خود شد و به سبب درایت و هوشی که داشت نگارش بیشتر نامه های مهم درباری به او واگذار شد. او هم چنین به دلیل امانت داری و رازداری محرم اسرار دربار سلطان محمود شد؛ تا جایی که مسؤولیت نگهداری اسناد و مدارک مهم حکومتی نیز به او سپرده شد. از نوزده سال شاگردی بیهقی در محضر بونصر مشکان نه سال با روزگار سلطنت محمود (وفات (۴۲۱) مصادف بوده و ده سال بعدی آن به کلی در دوره سلطنت مسعود (۴۲۱) تا (۴۳۳۲) گذشته است (فیاض، ۱۳۹۳؛ ص ۱۴)

بخش اول داستانهایی از سبکتگین ۵۲۹

برای خود بر می دارد. چندین بار به او تذکر داده ام اما هر بار درختم محصول داده آن قبل بان به سراغ درخت آمده و تمام خرماها را چیده و با خود به بازار برده است.» پیرمرد که اشک در چشمانش حلقه بسته بود ادامه داد های امیرا حرف زدن و نصیحت او فایده ای ندارد. من هم بسیار ناتوان و فرتوت هستم و دیگر توان مقابله با آن مرد زورگو را ندارم چند بار خواسته ام ما نعش شوم اما مرا کتک زده و دست و پایم را مجروح کرده است. اکنون نمیدانم با او چه کار کنم من از عدالت و بزرگواری شما بسیار شنیده بودم به همین دلیل نزدتان آمده ام تا به کمک شما بتوانم حقم را از آن مرد ستمگر بگیرم

امیر سبکتگین گفت: نگران نباش ای پیرمردا به یاری خداوند به تو کمک خواهیم کرد.

اکنون چگونه میتوانیم آن فیلبان را پیدا کنیم؟

پیرمرد پاسخ داد: «او اکنون در کنار درخت است و فیل خود را بر درخت بسته تا خرماهای آن را بچیند.» امیر گفت: تو همینجا منتظر ما بنشین ای پیرمردا من میروم و او را به سزای اعمالش می رسانم.»

سپس امیر سبکتگین بی درنگ سلاح خود را برداشت آماده حرکت شد و به دو نفر از نگهبانان مسلح خود دستور داد تا همراه او بیایند. آنها بر اسبهای تندرو سوار شدند و با سرعت به سمت آن درخت خرما حرکت کردند.

وقتی امیر سبکتگین و همراهانش نزدیک درخت رسیدند مردی را دیدند که فیلی به درخت بسته و خود نیز بالای آن رفته و مشغول چیدن خرماهاست. فیل بان متوجه حضورامیر سبکتگین و افرادش نشد و همچنان به چیدن خرماها ادامه داد.

امیر به یکی از نگهبانان اشاره کرد و گفت: زه کمان را جدا کن و از روی فیل به بالای درخت برو و همان جا فیل بان را از زه آویزان کن

نگهبان اطاعت امر کرد و با چابکی از روی فیل عبور کرد و به بالای درخت پرید. زمانی که میخواست به سمت فیلبان برود او متوجه حرکت نگهبان شد و سریع دست از چیدن خرما برداشت تا از خود دفاع کند؛ اما تا به خودش بجنید و کاری از پیش ببرد.

نگهبان زه کمان را در گردن او انداخت تا خفه اش کند.

تاریخ بیهانی با تاریخ مسعودی از مهم ترین کتب تاریخی و اثر أبو الفضل محمد بن حسین بیهقی است که در اصل سی مجلد بوده، اما امروز فقط حدود شش جلد آن بر جای مانده که ابینه تمام نمای عصر غزنویان است. آن چه از این اثر فاخر به دست ما رسیده بیشتر درباره اتفاقات زمان پادشاهی سلطان مسعود است؛ اما در جای جای کتاب به فراخور موضوع به وقایع زمان صفاریان سامانیان و دوران پیش از پادشاهی سلطان محمود نیز اشاره شده است.

اثر پیش رو بازگردانی داستانهای تاریخ بیهقی به زبان امروزی است که در آن کوشیده ایم برترین و شاخص ترین داستانهای تاریخی را برگزیده به نثر ساده برگردانیم.