کتاب تعلیم و تربیت در اسلام

هر چه گشت تا یک چیز دندانگیر به دست آورد و ببرد چیزی به دستش نیامد. از اینکه میبایست دست خالی برود خیلی عصبانی شد. آمد که جنایتی بکند. این زن به التماس افتاد که من زن فلان کس صحابی پیغمبر هستم من و شوهرم هر دو در بیعت الرضوان با پیغمبر بیعت کردیم و ما از اهل بیعت الرضوان هستیم. التماس میکرد که این مرد شامی را منصرف بکند که آخرش هم منصرف نشد و بچه را از گهواره برداشت و پای او را به دست گرفت و دور سرش چرخ داد و بعد هم چنان به دیوار کوبید که مغز بچه متلاشی شد این را زیاد نقل کرده اند. آیا همین میتواند درست باشد؟ یعنی زنی که با شوهرش در بیعت الرضوان با پیغمبر بیعت کرده می تواند در سنه ۶۳ هجری وضع حمل کرده باشد با حدود پنجاه و هشت سال فاصله؟ اگر ما فرض کنیم در آن وقت این زن دختری ده ساله بوده که تازه شوهر کرده و رفته با پیغمبر بیعت نموده در این هنگام زنی است که شصت و هشت سال دارد آیا زن شصت و هشت ساله می تواند تازه وضع حمل کرده و در بستر خوابیده باشد؟ پس این یک ذره حساب کردن میخواهد. اگر یک مقدار انسان فکر کند میفهمد که دروغ است. این همان غربال کردن است. پیغمبر فرمود: كَفَى بِالْمَرْءِ جَهْلاً أَنْ يُحَدِّثَ بِكُلِّ ما سَمِعَ . جهل غالباً در احادیث در مقابل علم نیست در مقابل عقل است یعنی بی فکری نه بی علمی برای بی فکری و حساب نکردن انسان کافی است که هرچه را میشنود باور و نقل کند.
نقد سخن
مسئله دیگر که نزدیک به این مطلب است و از همین آیه و از بعضی احادیث استنباط میشود مسئله تجزیه کردن یک سخن است یعنی عناصر درست را از عناصر نادرست جدا کردن فرق است میان اینکه انسان از دو سخن درستش را بگیرد و نادرستش را رها کند و تجزیه کردن یک سخن که انسان عناصر درستش را بگیرد و عناصر نادرستش را الغاء کند و اینقدر تشخیص داشته باشد که بگوید از این سخن این قسمتش درست است و این قسمتش نادرست این همان مطلبی است که در روایات تعبیر به نقد و انتقاد شده است. وقتی میگویند انتقد الدرهم یا انتقد الكلام) که در هر دو مورد به کار میرود یعنی

أَظْهَرَ عُيُوبَهُ وَ مَحاسِنَهُ [ عيوب و محاسن آن در هم یا کلام را آشکار کرد چنانکه سکه ای

از پیام امام خمینی (ره) به مناسبت شهادت آیت الله مطهری
او با قلمی روان و فکری توانا در تحلیل مسائل اسلامی و توضیح حقایق فلسفی با زبان مردم و بی قلق و اضطراب به تعلیم و تربیت جامعه پرداخت. آثار قلم و زبان او بی استثنا آموزنده و روانبخش است و مواعظ و نصایح او که از قلبی سرشار از ایمان و عقیدت نشأت می گرفت
برای عارف و عامی سودمند و فرحز است.
مسئله علم همان آموزش دادن است. «تعلیم» عبارت است از یاد دادن از نظر تعلیم، متعلم فقط فراگیرنده است و مغز او به منزله انباری است که یک سلسله معلومات در آن ریخته میشود. ولی در آموزش کافی نیست که هدف این باشد. امروز هم این را نقص میشمارند که هدف آموزگار فقط این باشد که یک سلسله معلومات اطلاعات و فرمول در مغز متعلم بریزد، آنجا انبار بکند و ذهن او بشود مثل حوضی که مقداری آب در آن جمع شده است. هدف معلم باید بالاتر باشد و آن این است که نیروی فکری متعلم را پرورش و استقلال بدهد و قوه ابتکار او را زنده کند.