کتاب درباره طنز

رویکردهای نوین به طنز و شوخ طبعی

چکیده

رمانس تیپ های فوق انسانی را در جهانی آرمانی بر ما عرضه میکند. هزل موجودات عجیب و غریب فرو انسانی گرفتار در آشوب را ارائه می دهد. تراژدی چهره های قهرمان را در جهانی عرضه میکند که به قهرمانی آنها معنا می بخشد. در داستان پیکارسک شخصیت های اصلی جهانی را تاب می آورند که آشوب حاکم بر آن فراتر از حد طاقت انسان معمولی است. در داستان احساساتی شخصیت ها فضایلی غیر قهرمانانه دارند که خوب است خود ما سودای آنها را در سر بپرورانیم. در کمدی اشخاص ضعف های انسانی دارند ضعف هایی که ما نیز بدمان نمی آید آنها را از خود برانیم. البته در این دسته بندی روی صحبت ما ابتدا با کمدی و آن گاه با زیر شاخه های کمدی از جمله هزل هجو و طنز است. اولین بار ارسطو است که تفاوت میان تراژدی و کمدی را بیان می کند. او (ارسطو بوطیقا ترجمة زرین کوب ص. ۱۲۰)کمدی را نقطه مقابل تراژدی قرار می دهد. کمدی تقلیدی است از اطوار و اخلاق زشت نه این که تقلید بدترین صفات انسان باشد بلکه فقط تقلید اطوار شرم آور است. اولین نکته ای که از بررسی سطحی واژگان طنز خصوصأ در فرهنگ های سنتی فارسی حاصل می آید این است که تعاریف بسیاری از واژگان شبیه هم بوده و مرز مشترک میان آنها طولانی است. نکته دوم این که بررسی تمایز میان واژگان بیش تر در سطح واژه و جمله مطرح شده است و هیچ یک از فرهنگ های سنتی واژگان معرف خنده را در سطح متن یا ژانر ادبی بررسی نکرده اند. به دیگر سخن مشکل وقتی جدی تر می شود که بخواهیم خیل متون مطایبه آمیز- مثلأ آثار عبید یا حکایات ملانصرالدین- را ذیل واژگانی مثل طنز هجو هزل طنز پرخاشگر کنایهریشخند و ... قرار دهیم. در واقع بر اساس این فرهنگ ها هیچ گونه معیاری کارساز برای تمییز متون مختلف مطایبه آمیز به دست نمی دهند. نکته سوم فرهنگ های جدید برای هر یک از واژگان اصلی طنز در زبان انگلیسی چندین برابر پیشنهاد کرده اند و همین چند معادلی کار بررسی دقیق تر را با دشواری روبرو کرده است چرا که اولأ هر یک از برابرها خود در فرهنگ های زبان فارسی معناهای متعدد دارند که گاه با یکدیگر نیز از سر ناسازگاری بیرون می آیند. در ثانی وقتی واژگان معرف خنده را در فرهنگ های توصیفی انگلیسی بررسی می کنیم به مواردی بر می خوریم که چندان با معانی برابرهای پیشنهادی سازگاری ندارند. شاید عمده دلیل این امر نیز این است که هنوز هیچ فرهنگی در زبان فارسی پدید نیامده است که واژگان طنز و طنزپردازی را بر اساس ویژگی های واژگانی و زبان شناختی آنها مورد امعان نظر قرار دهد چنان که در زبان انگلیسی این کار انجام شده است.