کتاب هنر تصویری در ایران شمیز،وزیری،فنجان

وقتی سخن از نقاشی قدیم ایرانی به میان می آید معمولاً نگاره های موجود در نسخه خطی یا مرقعات به ذهن متبادر میشود حال آن که هنرمندان ایرانی در طی تاریخ رزق آثار تصویری ارزنده ی دیگری نیز آفریده اند که کمتر شناخته شده اند. شناخت ویژگی های هنر تصویری در ایران کاوش در سرچشمه های کهن و باستانی این هنر و بررسی تداوم آن در دوره ی اسلامی را ایجاب میکند. این نکته را باید در نظر داشت که بسیاری از تصاویر مربوط به ادوار قدیم طی قرنها در لایه های زیرین حافظه ی فرهنگی ایران نهفته میمانند و آنگاه که بازنمایی تصویری به عنوان یک شیوه ی بیان مورد توجه قرار میگیرد با اسلوب و مواد متفاوت دوباره ظاهر میشوند. نکته ی قابل توجه دیگر این است که هنر تصویری در ایران در مسیر تحولش بارها با فرهنگهای بیگانه و سنتهای ناهمگون شرقی و غربی برخورد کرده و غالباً به نتایج جدید دست یافته است. برای مثال هنر چینی که مغولان واسطه ی انتقال آن به ایران بودند منبع الهام تازه ای برای نگارگران شد. به راستی ادوار شکوفایی و بالندگی این هنر را باید محصول اقتباسهای سنجیده و ابداعات تازه دانست. البته با وجود تأثیرات خارجی گوناگون و دگرگون کننده می توان نوعی پیوستگی فرهنگی را در تحولات تاریخی هنر تصویری در ایران تشخیص داد که یکی از موضوعات مورد بحث این هنر است.

شیراز اینجویان و مظفریان هنگام هجوم هلاگوخان به ایران یکی از امرای اتابک فارس به نام ابوبكر ابن سعد با وی از در سازگاری درآمد و سرزمین فارس را از آسیب سپاهیان مغول در امان نگه داشت. یکی از نتایج این تدبیر عاقلانه حفظ میراث هنر پیشا مغولی بود سعدی مورد حمایت اتابک بود و گلستان و بوستان را به نام او کرد.
در پی مرگ سلطان ابوسعید و فروپاشی ایلخانان (۷۳۷ ق)، برخی از خاندانهای محلی که قبلاً استقلال نسبی داشتند. به دعوی استقلال کامل برخاستند، از جمله آل اینجو در فارس و آل مظفر در جنوب ایران شیراز در دوره ی فرمانروایی اینجویان شاهد جریان متفاوتی در تحول نقاشی ایران بود. فعالیت کارگاههای شیراز بر مصورسازی متون ادبی به ویژه شاهنامه ی فردوسی متمرکز شد به نظر میرسد که اینجویان در مقابله با ایلخانان و تحکیم موقعیت خود سیاست تجلیل از تاریخ گذشته ی ایران را دنبال کردند، اما شیراز از نوآوریهای تبریز و بغداد تأثیر نپذیرفت.
شاهنامه ی کتابخانه ی پتروگراد (۷۳۳) (ق) یکی از چند نسخه ی شاهنامه است که در زمان اینجویان در کارگاههای شیراز ساخته شده و حاوی ۴۹ تصویر است. تصاویر کوچک اندازه ی نسخه های مزبور به طور افقی بین سطور متن جای گرفته اند و فقط بخشی از سطح صفحه را ـ که آن هم ابعاد کوچکی دارد - اشغال کرده اند و به همین سبب نیز به «شاهنامه های کوچک معروف اند