کتاب ایران از پارینه سنگی تا پایان ساسانی

در این کتاب به بررسی سیر تحول زندگی انسان از دیدگاه باستان شناسی از ابتدای حضور انسان در ایران یعنی از پارینه سنگی تا پایان دوره ی ساسانی پرداخته شده است و از بخش نمایشی موزه ملی ایران یعنی سالن ایران باستان همچون دریچه ای به این مقاطع زمانی نگریسته شده است بنابراین تنها به معرفی اشیاء به نمایش گذاشته شده در سالن ایران باستان بسنده شده است. در حقیقت این اشیاء در قالب مثال برای بیان چگونگی سیر تحول فرهنگی ایران به کار رفته اند.

در حال حاضر بالغ بر سیصد هزار شی در مخازن موزه ملی ایران نگهداری می شود. این آثار طیف بسیار گسترده ای از پارینه سنگی تا دوران متأخر اسلامی را در بردارند. تنها تعداد بسیار اندکی از این اشیاء در سالن ایران باستان به نمایش گذاشته شده است.

با توجه به کمیت و کیفیت آثار باستانی موجود در مخازن موزه ملی ایران این موزه غنیترین موزه جهان از نظر میراث باستانی ایران به شمار میرود. مطالب ارائه شده در این کتاب از کتب باستان شناسی و گزارش کاوشهای باستان شناسی استخراج شده و به این منابع استناد شده است. برای حفظ امانت و پرهیز از تأثیر نظر شخصی نگارنده در بسیاری از موارد گزارشها و مطالب ارائه شده توسط باستان شناسان عیناً بیان شده است. برای گردآوری مطالب این کتاب دشواریهای زیادی پیش رو بود؛ از جمله گنگ بودن برخی از گزارش کاوشها و توضیحات بسیار مختصر و توصیفی اشیاء در این گزارشها که کمک چندانی به معرفی آنها نمیکرد. در مواردی نیز وجود اشتباهات اجتناب ناپذیر در هنگام ثبت اولیه ی شی پس از کاوش یا توقیف از قاچاقچیان که نگارنده قادر به رفع این ایرادات نبود.

نحوه ی چیدمان اشیاء در سالن ایران باستان باعث ایجاد محدودیتهایی در چگونگی توضیح آنها شد. به عنوان مثال اشیاء محوطه های چغازنبیل، شوش و..... که اغلب مربوط به دوره ی ایلامی هستند بنا به ضرورت هماهنگی با چیدمان اشیاء....

سیلک محوطه ی سیلک در جنوب غربی شهر کاشان قرار گرفته است و از دو تپه ی شمالی و جنوبی و یک قبرستان تشکیل شده که به فاصله حدود ۶۰۰ از هم قرار گرفته اند کاوش در تپه ی سیلک از دهه ی سی میلادی توسط رومن گیرشمن باستان شناس فرانسوی شروع شد.

سیلک از اولین محوطه های باستانی ایران است که با روشهای علمی حفاری شد. تپه شمالی سیلک قدیمی تر از تپه جنوبی است. بخش اعظمی از این تپه توسط روستاییان پیش از شروع کاوش برداشته شده بود و به عنوان کود از آن استفاده کرده بودند معروفترین شیء که از تپه ی شمالی بدست آمده است یک دسته ی استخوانی چاقو ؟! است که به شکل پیکرک یک مرد تراشیده شده است. این چاقو احتمالاً تیغه ای از سنگ چخماق داشته است. ارتفاع آن حدود ۱۳cm است. این مرد به نظر میآید پوششی بر تن دارد و در قسمت کمر ضخیم تر شده است که نشانی از نوعی شال دور کمر است. صورت پیکرک ظاهراً بریده شده است یعنی ممکن است در اصل دارای صورت بوده است؟! اما این مسئله چندان روشن نیست. قدمت این شیء حدود هزاره ی پنجم پ.م یعنی هفت هزار سال پیش است که در نوع خود پیکرک ملبس انسانی با چنین قدمتی بی نظیر است. (تصویر (۱۵۱) تپه ی جنوبی مهمتر و بزرگتر از تپه شمالی است ولی در مجموع قدمت اشیاء تپه ی شمالی بیشتر است.

آثار سفالی که از تپه ی جنوبی بدست آمده است چرخ ساز هستند و اغلب کاسه جامهای پایه دار و پیاله و خمره هستند اغلب این ظروف به شکل ظروف نخودی رنگ و با نقوش سیاه هستند از اشیاء مکشوفه در تپه جنوبی یک جام پایه دار نسبتاً کوچک است که در لبه ی ظرف نقش ردیفی از پرندگان دیده میشود بر روی زمینه ی ظرف نیز نقوش پاره خطی و موجی تزیین کننده ظرف است. (تصویر (۱۵۲) یک ظرف که با نقش سه بز کوهی با شاخهای نسبتاً بزرگی تزیین شده (تصویر) (۱۵۳) و یک کاسه با بدن زاویه دار که بر روی آن نقش انسانی دیده میشود از آثار دیگر سیلک است تصویر انسان بسیار ساده ترسیم شده است