کتاب بررسی گستره ی فقهی اخذ مال خراج و زکات از سلطان جائر اقسام و احکام اراضی

چکیده

معرفی مختصر کتاب از سلسله دروس و تقریرات خارج فقه در شرح و تبیین مباحث مکاسب محرمه شیخ مرتضی انصاری است و عهده‎دارپژوهش تفصیلی و مستدل در باره جواز یا عدم جواز گرفتن اموال خراجی و زکات از سلطان جائر و نیز تحقیق در باره احکام زمین است. ویژگی اصلی این متن استدلالی تحقیقی، افزون بر تبیین مهمترین دیدگاه‎ها در هر مسئله فقهی، بررسی و نحوه استدلال به روایات است و به دنبال آن دفاع از نظر استنباطی، بیان کننده این دروس است. نیز توجه برمسائل مستحدثه و اثرامکانات نو در روشن کردن مبانی فقهی از جمله در یکی از فروعات مبحث تقسیم بیت المال، زکات و خراج از نحوه تقسیم یارانه که موضوعی امروزین است سخن رفته و از تقسیم نامساوی یارانه میان مستحقان دفاع شده یا در تشخیص حدود جغرافیایی سواد العراق از نقشه‎های امروزین و تصاویر ماهواره‎ای بهره برده شده است. در از سلسله دروس و تقریرات خارج فقه در شرح و تبیین مباحث مکاسب محرمه شیخ مرتضی انصاری است و عهده‎دارپژوهش تفصیلی و مستدل در باره جواز یا عدم جواز گرفتن اموال خراجی و زکات از سلطان جائر و نیز تحقیق در باره احکام زمین است. ویژگی اصلی این متن استدلالی تحقیقی، افزون بر تبیین مهمترین دیدگاه‎ها در هر مسئله فقهی، بررسی و نحوه استدلال به روایات است و به دنبال آن دفاع از نظر استنباطی، بیان کننده این دروس است. نیز توجه برمسائل مستحدثه و اثرامکانات نو در روشن کردن مبانی فقهی از جمله در یکی از فروعات مبحث تقسیم بیت المال، زکات و خراج از نحوه تقسیم یارانه که موضوعی امروزین است سخن رفته و از تقسیم نامساوی یارانه میان مستحقان دفاع شده یا در تشخیص حدود جغرافیایی سواد العراق از نقشه‎های امروزین و تصاویر ماهواره‎ای بهره برده شده است. در مبحث گرفتن مال خراج و زکات،ادعای اجماع بر جواز شده اما محقق اردبیلی اشکالات متعددی طرح کرده و جواب شیخ و مدافعین موضع وی، تحلیل و مبانی هر کدام روشن گردیده و به تفصیل روایات و نحوه استدلال به آنها بیان شده است. در فروعات این مبحث زیر عنوان«تنبیهات» طی هشت مبحث از جواز خرید و فروش و تصرف در اموال خراجی و زَکَوی، دادن خراج به سلطان جائر، گرفتن خراج اَنفال از سلطان معتقد به خراجی بودن آن، موضوع مقدار معین نداشتن خراج، مفهوم بیت المال و اطلاق آن بر انفال و خراج و شرایط خراجی بودن زمین بحث شده و به تبع این فرع پایانی، ابعاد، جوانب و انواع زمین و کیفیت مالکیت آنها سخن رفته است. نویسنده به چهار قسم زمین شامل زمین موات بالاصاله، زمین عامره بالاصاله، زمین موات بالعرض و زمین عامره بالعرض قائل شده و روایات و مبانی فقهی هر کدام را توضیح داده و استنباطات فقهی خود را با تکیه بر این تقسیم پیش برده است. در پیوستهای کتاب پیرامون دو مبحث مصرف جزیه و سواد العراق تحقیق مستقل و مستوفا شده است.