کتاب چگونه فیلمنامه بنویسیم

در سال ۱۹۷۹ زمانی که اولین ویرایش کتاب «فیلم نامه مبانی فیلم نامه نویسی در ایران چگونه فیلم نامه بنویسم ۱، انتشارات رهروان پویش به چاپ رسید شمار کتابهایی که در این زمینه به هنر و فن فیلم نامه نویسی پرداخته باشند اندک بود معروف ترین کتاب موجود در آن زمان نگارش نمایش در ایران فن نمایش نامه نویسی به ترجمه دکتر محمد فروغ نوشته «لاجوس اگری اولین بار در دهه ی چهل به چاپ رسیده بود. گرچه این کتاب بیشتر به نگارش نمایش می پرداخت تا فیلم نامه اما اصول کلی معتبر در نمایشنامه نویسی را به دقت و روشنی توضیح میداد. هر چند در این دوره اصولاً تفاوت چندانی میان نوشتن برای صحنه و پرده سینما قائل نمی شد.

با کتاب من فیلم نامه مبانی فیلم نامه نویسی برای اولین بار، ساختار نمایشی بنیانی فیلم نامه نویسی معرفی شد. اما افزون بر آن این اولین کتابی بود که فیلم های موفق و معروف زمان خود را به عنوان نمونه انتخاب کرده و در بحث درباره فن فیلم نامه نویسی، به آنها نیز می پرداخت. همان طور که ما همه میدانیم نگارش فیلم نامه یک فن است که گاه به مقام یک هنر می رسد. زمانی که کتاب من برای اولین بار منتشر شد بی درنگ به پرفروش رین کتاب یا همچنان که ناشرم می گفت به موفقیت یک شبه تبدیل شد. ماه ها پس از نشر کتاب، در نشریات و مجلات به بحث گذاشته شد و به موضوع بحث های بی شماری بدل شد. خلاصه گفته باشم همه شگفت زده ی اوج گیری ستاره مانند این کتاب شده بودند.

در سالهایی که در دانشکده شروود اوکز اکسپریمنتال در هالیوود مشغول تدریس شدم، افراد از ملیت های مختلفی به سراغم آمدند که همه یک خواسته در ذهن داشتند، همه...

فیلم نامه دارای یک ساختار خطی پایه است که شکل فیلم نامه را بوجود می آورد و این شکل

تمامی عناصر منفرد یا بخشهای مختلف داستان را در جای خود نگاه می دارد. برای درک ساختار مهم است که با اصل ریشه کلمه کارمان را شروع کنیم. ریشه واژه «ساختار» (Structure) (struct) دارای دو تعریف وابسته به هم است. اولین تعریف به معنی «ساختن» و یا «چیزهایی را در کنار هم قرار دادن است مثل بنای ساختمان و یا خودرو دومین تعریف به مفهوم رابطه بین قطعات و جزییات با کلیت است. قطعات و کلیت ویژگی مهمی است رابطه بین قطعات و کل در چیست؟ چگونه می توان یکی را از دیگری جدا کرد؟ اگر به عنوان نمونه به بازی شطرنج نگاه کنید، بازی شطرنج از چهار گروه از عناصر تشکیل شده است -۱ مهره ها ملکه، شاه، وزیر، پیاده رخ و ... ۲- اشخاص بازی کننده شخص بازی کننده و شخصی که در مقابل او بازی می شود البته می توان در مقابل کامپیوتر هم شطرنج بازی کرد ۳ تخته شطرنج، چرا که بازی با مهره های شطرنج بدون تخته آن ممکن نیست -۴ قواعد بازی چرا که بازی شطرنج بدون رعایت قواعد آن غیر قابل تصور است. این چهار گروه عناصر مهره های شطرنج بازی کننده، تخته شطرنج قواعد بازی عناصری هستند که در بازی شطرنج به صورت یک کلیت تمامیت یافته اند. نتیجه این مجموعه بازی شطرنج است. این است رابطه بین اجزاء و کل که بازی شطرنج را بوجود می آورد.

این ویژگی در مورد داستان نیز صدق میکند داستان کلیتی است و عناصری آن را تشکیل می دهد. این عناصر ماجرا شخصیت ها برخورد داستان های فرعی رویدادها فصلها، گفتگو کنش بخشهای اول دوم و سوم رویدادهای فرعی، موسیقی، مکانها و غیره است. مجموعه این عناصر و رابطه ی بین عناصر و کل داستان را بوجود می آورد. یک ساختار خوب مثل رابطه میان یخ و آب است یخ دارای ساختار کریستالی مشخصی است و آب هم دارای ساختار مولکولی مشخص . اما وقتی یخ ذوب شد و آب شد چگونه میتوان مولکول یخ را از مولکول آب جدا کرد؟ ساختار مثل نیروی جاذبه کره زمین است. چسبی است که داستان را در جای خود نگاه میدارد ساختار، پایه، ستون فقرات و استخوان بندی داستان است. ساختار رابطه بین قطعات (اجزاء) و کل است که فیلم نامه را در جای خود نگاه میدارد و داستان را آنچه هست می کند. این الگوی ساختار نمایشی با طرح اساسی است. به عنوان نمونه، الگوی یک میز عبارتست از یک رویه و چهار پایه در الگوی میز میتوان میز کوتاه، بلند یا بزرگ را نیز به تصور در آورد. می توان میز گرد مربع مستطیل یا ذوزنقه را نیز به تصور در آورد. 

سید فیلد نویسنده آمریکایی متنفذترین فیلمنامه نویس صنعت فیلمسازی در دنیا، نویسنده ای با شهرت جهانی استاد نگارش فیلمنامه و نویسنده پرفروش ترین خودآموزها در زمینه فیلمنامه نویسی است. كتاب فيلمنامه او در ایران با عنوان چگونه فیلمنامه بنویسیم به بیست زبان برگردانده شده و در بیش از چهار صد کالج آمریکا در رشته فیلم به عنوان متن درسی به کار گرفته می شود.

با تکیه به تجربه عملی او در زمینه نگارش و تحلیل فیلمنامه وی به عنوان مشاور بزرگترین استودیوهای فیلمسازی آمریکا (رولاند جفز، فوكس قرن بیستم، استودیوی دیزنی یونیورسال و تری ستار پیکچرز) مشغول به فعالیت است. وی هزاران فیلمنامه را از نگاه تخصصی خوانده و مورد ارزشیابی قرار داده است. نویسندگان و کارگردانان بسیاری در سینمای معاصر تحت نفوذ آموزه های او هستند.

کتاب فیلمنامه وی بیش از چهل بار با ویرایش جدید به چاپ رسیده است.