کتاب فراز و فرود کیفیت آموزش عالی پژوهشکده فرهنگی

از سال ۱۳۹۱ که کتاب کیفیت در آموزش عالی منتشر شد وضعیت آموزش عالی و دانشگاه ها کم و بیش تغییر کرده است ولی مسئله کیفیت در آنها هنوز به قوت خود باقی است. این امر به جهت پویایی و پیچیدگی موقعیتهایی است که مفهوم کیفیت نشانی از آن را میدهد چرا پس از گذشت یک دهه دوباره مسئله کیفیت در آموزش عالی را موضوع کتاب حاضر قرار دادیم؟ مرتبط شدن نگارنده با این موضوع به سه دهه قبل بر می گردد یعنی اوایل دهه هفتاد که همایش هایی راجع به کیفیت آموزش عالی در دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد که نگارنده نیز در کمیته برنامه ریزی آن که در معاونت تحصیلات تکمیلی تشکیل میشد شرکت داشتم. پرسشی که همواره و از آن موقع در ذهن داشتم این بود که آیا قرار دادن موضوع کیفیت آموزشهای دانشگاهی در بند شاخصهایی که در بستر عدد و رقم قرار دارند میتواند به روشنگری در خصوص چیستی و چگونگی کیفیت عملکرد سیستم پیچیده ای چون دانشگاه کمکی کند؟ آیا آنها مانع ژرفانگری در فهم مسئله کیفیت آموزشها و پژوهشهای دانشگاهی نمیشود؟ با توجه به پویایی واقعیت هایی که فهم کیفیت آنها مورد نظر میباشد آیا میتوان آنها را با رجوع به کمیات ( که در زمان و مکان تغییر میکنند و بستر نوپیدایی ها در سیستم های دانشگاهی هستند نو پیداییهایی که میتوانند ظاهر مشابهی داشته باشند 

آنچه به نظر ما مهم است و تلاش میکنیم در این نوشتار پاسخی هر چند موقتی برای آن داشته باشیم چرایی فراز و فرودهای کیفیت در سیستم های دانشگاهی و موقعیت های متنوع و پیچیده آن است چرا کیفیت موقعیت های دانشگاهی در برهه ای از زمان در مسیر اصالت قرار می گیرد و همان موقعیت در زمانی دیگر از لحاظ کیفی در مسیر سراشیبی و انحطاط وارد می شود. به طوری که نه تنها اصالت خود را از دست میدهد، بلکه در این سراشیب آرام آرام کارکردهای آن نیز با اختلال مواجه شده و چیزی از آن جز پوسته ای خشک (بخوانیم ساختار باقی نمی ماند؟ در چنین وضعیتی آن پوسته (ساختار) است که سیستم دانشگاه و پدیده های آن را معرفی می کند، ساختاری که نشان دهنده کیفیت کارکردهای واقعی سیستم نخواهد بود. به این معنا که دانشگاه دانشکده ها کلاسهای آن از جنبه فضاهای آموزشی آیین نامه ها قوانین سلسله مراتب و غیره موجودیت ساختاری خود را با ابزار کنترل مدیریتی رأس به قاعده حفظ می کنند؛ ولی آنچه در میدان کنشگری واقعی از نظر آموزش ،پژوهش خدمات و ... در آن اتفاق می افتد، با خواسته های روی کاغذ سیاستها و اهداف هم خوان نیستند به عنوان مثال کلاسی را در نظر بگیریم که می تواند در ساعت معین تشکیل شود و دانشجویان در آن به موقع حضور پیدا کنند و از طریق حضور و غیاب کنترل شوند؛ ولی یادگیری و فعالیت های کلاسی و خارج از کلاسی آنها با شوق دنبال نشود و با وجود این دانشجویان آن کلاس با گرفتن نمرات قبولی موفق هم بشوند در این حالت آمارهای مدیران آموزش دانشگاه نیز نشان از نظم» در تشکیل کلاسها و موفق بودن جریان آموزش و یادگیری خواهد بود جنبه آشکار سیستم که آمار و ارقام نیز آن را تصدیق میکنند و اندیشه های خطی و ساده نگر مدیران نیز با بی توجهی به لایه های پنهان آنها را عین واقعیت می پندارند؛