کتاب حوزه تهران جریان شناسی تاریخی شمیز،رقعی،امیرکبیر

گرچه حوزه علمیه تهران پیشینه ای کهن دارد و پایتخت شدن تهران بر اهمیت حوزه آن در دوران معاصر افزود اما آنگونه که باید به این مهم پرداخته نشده است. شاید اگر مرحوم شیخ آقا بزرگ تهرانی و پس از وی شیخ محمد رازی در آثار خود از طبقات اعلام الشیعه، الذریعه گنجینه دانشمندان و اختران فروزان ری و تهران به معرفی علمای معاصر ما نمی پرداختند امروز از وجود خیلی از این شخصیت های مانا به ویژه در تهران اطلاعی نداشتیم چه بسیار نام ها که از یاد رفته اند و چه مکانهای اثرگذار که از میان رفته و یا به فراموشی سپرده شده اند و حال آنکه همه اینها هویت تاریخی تهران به شمار می روند که نباید گذاشت غبار فراموشی بر آنها بنشیند.

حوزه تهران هویتی تاریخی دارد که علمای نامدار آن نقش آفرینان این پیشینه درخشان اند که به مکان رویدادهای آن نیز معنا بخشیده اند.

رهبر فرزانه انقلاب حضرت آیت الله خامنه ای مد ظله العالی حوزه تهران را حوزه ای با هویت میدانند که باید قدر آن دانسته شود این هویت که برساخته از پیشینه ای تاریخی است مرهون مجاهدت فرزانگانی است که مشی علمی فرهنگی و سیاسی شان هویتی تاریخی به حوزه تهران بخشیده است. ایشان در سخنی دیگر ضمن اشاره به پیشینه حوزه حکمی تهران و نام بردن از تعدادی از حکمای نام آور این حوزه قویم همچون آقا علی حکیم، میرزا مهدی ۱

بیانات در جمع مدیران مدرسان و طلاب حوزه های علمیه استان تهران در تاریخ ۱۳۹۵/۲/۲۵

مکان رویدادهای حوزه تهران 

از مهم ترین حوادثی که در مدرسه اصفیه رخ داده، حادثه ای است که در اوان مشروطیت و در نتیجه اختلاف میان تولیت مدرسه محمدیه و مدرسه صدر واقع شد. در این ماجرا برخی از طلاب مدرسه صدر به حمایت از میرزا ابوالقاسم امام جمعه و با هدف تصرف مدرسه آصفیه و ضمیمه نمودن اداره آن به مدرسه صدر به این مدرسه ریختند و با درگیری که میان آنها و طلاب مدرسه محمدیه و مدرسه آصفیه رخ داد، جمعی از طلاب زخمی و مجروح شدند علاء الدوله، حاکم تهران که قصد داشت انتقامی از علمای شهر بگیرد دستور داد چهارده نفر از این طلاب را دستگیر و با وضع اسفباری از تهران تبعید کنند

میرزا ابوالقاسم امام جمعه در کنار سید جواد ظهیر الاسلام

در سالهای نخست انقلاب حجت الاسلام شیخ عبد الحمید بنابی از تبریز به تهران مهاجرت کرد و به واسطه آیت الله محمدرضا مهدوی کنی، اداره مدرسه آصفیه که در آن تاریخ مدرسه شهید با هنر نامیده میشد به وی واگذار شد. برادر ایشان شیخ عبد المجيد بنابی هم در اداره مدرسه و تدریس در آن نقش داشت.

۱ تاریخ بیداری ایرانیان، ج۱، ص ۱۳۲. . خاطرات حجت الاسلام و المسلمین شیخ عبدالحمید بنابی، ص ۲۸۴.

از دوران صفویه به بعد، اغلب هر شهری که دارالخلافه و پایتخت ایران بود مرکزی ترین حوزه علمیه این سرزمین را نیز در خود جای میداد به اقتضای این مرکزیت با انتقال پایتخت به تهران در دوره قاجار عالمان بسیاری به تهران مهاجرت کردند و به حوزه آن قوام بخشیدند. هر چند این حوزه که نقش مهمی در حوادث سیاسی تصمیمات حکومتی و رهبری مردم داشت از دوران سلطنت رضاشاه رو به ا به افول رفت، اما هویتی تاریخی از خود به جای گذاشت که ارزشمند اما از یاد رفته است.

کتابی که در دست دارید میکوشد در فصل اول به ماهیت و جریان شناسی این حوزه تاریخی و نقش آن در تحولات سیاسی اجتماعی اواخر دوره پهلوی بپردازد و در فصل دوم مکان رویدادهای حوزه تهران را بررسی کند که محل کنشهای اثرگذار | علمای تهران در محیط اجتماعی پایتخت از قبيل مدارس علمیه مساجد، تکایا و حتی بيوت علما بوده اند.