کتاب مقدمه ای بر اساطیر و آیین های باستانی جهان

کتاب مقدمه ای بر اساطیر و آیین های باستانی جهان نوشتهٔ غلامرضا معصومی در انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده است. این کتاب دایرة‌المعارف گون، به معرفی اساطیر و چگونگی به‌وجود آمدن اسطوره های مختلف و پیدایش و اعتقادات مختلف و باورها و آیین های باستانی در اقوام مختلف جهان در طول تاریخ پرداخته است. از جمله معروف ترین این اساطیر و آیین‌ها آورده شده است که می توان به آئارو، آئاس، آئیپتوس، آئتیلا، آئسیموس، آئینیاس، آئوچین، آئو، آئوکوانگ، برهما، بودا، بها گاواتا، تائو، دائو، تانترا، جین، زرتشت، زروان، عیلامی، کنفوسیسو، گرهمه، لاما، ماویا ماکا، مافی و مزدک، ماهایانا، مغان، نیایش، و دایی، هندو، وندیدا، هفت سین، آب، آشور، آشور بانیپال، بین النهرین، سومر، اسطوره توفان در اساطیر عربی، آویسی، چین، مصر، بابل…. اشاره کرد. از خصوصیات این دایرةالمعارف این است که اسامی و اعلان علاوه بر نوشتن به صورت فارسی هجای آوای آن به انگلیسی هم آمده تا راحت‌تر خوانده شود. و تمام اساطیر با مکان آن آورده شده است که مربوط به کدام سرزمین است. در پایان این دایره المعارف، فرهنگ اصطلاحات و اسامی و اعلان ها با توضیح مختصر آن‌ها آورده شده است.

کتاب «اساطیر و آیین های باستانی جهانی» به مقوله آفرینش اساطیر و اقسام آن می پردازد.

اسطوره ها بازگوکننده چگونگی زندگی بشر، مناسک و آیین ها, تولد و مرگ و زندگی پس از مرگ انسان می باشد. در توجیه واژه اساطیر می توان گفت: «اساطیر واژه ای است تازی که از زبان عربی به زبان فارسی راه یافته است. معنی آن عبارت است از سخن های پریشان و بیهوده، افسانه های باطل، احادیث بی سامان و قصه های دروغ. اسطوره را باید نگرشی دانست که بیان تفکر و اندیشه بشر را با تخیل در هم آمیخته و به مرور زمان خود را به زندگی بشر تحمیل می کند.

اسطوره ها، آیین هایی هستند که تصاویری را از ورای هزاره ها منعکس کرده و به بحث درباره جهان خدایان، آفرینش مادی و معنوی جهان و آنچه در اوست، می پردازند. آنجا که تاریخ و باستان شناسی خاموش می مانند، اسطوره ها سخن می گویند و فرهنگ آدمیان را از دور دست ها به زمان ما آورده و افکار بلند و منطق گسترده مردمان ناشناخته، ولی اندیشمند را در دسترس ما قرار می دهند. اسطوره و نگرش اسطوره‌ای که مشخصه عصر باستان است، علی رغم همه تفاوت هایش با تفکر عقلانی عصر جدید، باید به دلیل بینش عام و بنیادین، محتوای عمیق، فلسفی و اخلاقی، از خرافات و مناسک جادویی اقوام بدوی متمایز شمرده شود. بنابراین معرفی اسطوره به منزله گردش ماورای عقلی و قرار دادن آن در در مقابل عقل زبون، بیشتر بیانگر گرایش های خردستیز دوران معاصر بوده، تا ماهیت درونی خود اسطوره.

تعریف آیین، چگونگی به وجود آمدن اسطوره، علل پیدایش آیین ها، اسطوره‌ها و باورهای ساکنان نواحی مختلف، آیین‌های باستانی در سرزمین‌های کهن و دوره‌های اسطوره‌ای ساکنان زمین از مباحث دیگری است که در این کتاب مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرد. «ماه و آب»، «رمز پردازی ماه»، «اعتقاد به فتیش و پرستش توتم»، «نمادها و باورهای قوم مایا»، «باورها و نمادهای قوم تاراسک»، «خدایان ودائی هند»، «پرستش جانوران» و «آئین ها و باورهای هند باستان» برخی از سرفصل های موجود در کتاب است.

منبع: ناشر کتاب

سخن گفتن درباره اساطیر و آیین‌های باستانی بسیار دشوار است، زیرا آیین‌های کهن با اساطیر عجین شده‌اند و این به آن معناست که بشر از آغاز با اسطوره می‌زیسته است. اسطوره‌ها تصاویری از چگونگی زندگی انسان‌های اندیشمند کهن را در جنبه‌های گوناگون از زمان‌های دور به زمان ما آورده و در دسترس ما قرار می‌دهند. هر کجا که تاریخ و باستان‌شناسی خاموش می‌ماند، اسطوره‌ها سخن می‌گویند و حقایق تلخ و شیرین را بر ما آشکار می‌سازند. می‌توان گفت که اساطیر یادآور سرگذشت‌های مینوی و قدسی بوده و راوی وقایع مهم و خلقت‌های زیبای دنیای باستان هستند که تاریخ از بیان آنها عاجز مانده است. هم‌چنین اسطوره‌ها، نمادها و باورهای آیینی در زندگی مردم باستان تأثیر به‌سزایی داشته و منبع اصلی الهام هنرمندان بوده‌اند. اساطیر در جوامع ابتدایی و تمدن‌های آغازین، معتقدات انسانها را بیان می‌کردند، به آنها اعتلا می‌بخشیدند و اثربخشی مراسم و تشریفات آیینی را تأمین و تضمین می‌کردند. جشن‌های مذهبی عمومی نیز در آن جوامع با رویدادهای اسطوره‌ای پیوند خورده بودند. پژوهش و کنکاش در اساطیر و شناخت آنها سبب می‌شود که بشر به مراحل پیشرفت و آگاهی خود در ادوار مختلف واقف شود و فاصلهٔ میان توحش و تمدن را پر کند تا به ستایش خدای یگانه برسد. گرچه پرستش خدای یگانه فطری بوده و کودک از آغاز تولد به سوی خدا کشیده می‌شده، اما به این علت که ذهن انسان همواره در جست‌وجوی یافتن پاسخ برای سؤالاتی است که همیشه بدون جواب مانده، لذا اسطوره‌ها به ما خواهند گفت که انسان چگونه و چطور به مفهوم خدای یگانه پی برده است. بنا به فرمایش حضرت علی(ع): «کودک فطرتًا خداپرست متولد میشود.» در قرآن کریم نیز اشاره به این مطلب شده است ( سوره روم، آیه ۳۰ ) اما در جامعه امروزی بنا به فرضیه‌ای، این‌گونه شایع است که «انسان از بت‌پرستی به پرستش خدای یگانه رسیده است.» باید اذعان داشت که یکتاپرستی و اعتقاد به خدای یگانه در فطرت انسان یک ودیعه الهی مقدمه‌ای براساطیر و آیین‌های باستانی جهان است که در وجودش قرار گرفته است. کتاب مقدس تورات، تصویری از انسان را نشان می‌دهد که به‌تدریج از پرستش خالق یکتا دست کشیده، به عبادت بت‌ها و خدایان متعدد پرداخته است. طبق این تصور، پیامبران بنی‌اسرائیل، مبتکران فکر جدیدی نبودند، بلکه می‌خواستند قوم خود را به اعتقاد و ایمان نیاکانشان بازگردانند. دانشمندان باستان‌شناس، تحقیقات فراوانی در این باره انجام داده و به این سؤال که، آیا اعتقاد به وحدانیت خدا زودتر شروع شده یا پرستش بت‌ها و خدایان متعدد؟ پاسخ قانع‌کننده داده‌اند. باستان‌شناسی ثابت کرد که پیشرفت و تکامل، همیشه حتمی و ضروری نیست بلکه رشد و ترقی بشریت معمولاً با انحطاط و تنزل توأم بوده است و قاعده کلی از بین رفتن تمدن‌های باشکوه جهان باستان با انحطاط اخلاقی و دینی هم‌سویی داشته است