کتاب آخرین سفر شاه

در بهار ۱۹۷۴ هنری کیسینجر به شاه تلگراف زد که پیشنهاد کند ایالات متحده و ایران مناسبات خود را گسترده‌تر و عمیق‌تر سازند، به نحوی که به صورت یک شراکت بالمناصفه درآید. او پیشنهاد کرد یک کمیسیون مشترک در سطح وزیران به ریاست وزیر خزانه‌داری امریکا تشکیل گردد. یکی از نخستین وظایف کمیسیون مزبور می‌توانست همکاری در توسعه‌ی برنامه‌ی انرژی هسته‌ای ایران باشد. همچنین او مشتاق بود مقدار بیشتری مهارتهای تکنولوژی و معلومات فنی امریکاییان را به ایران انتقال دهد تا توانایی پژوهش و صنعت را در بعضی از رشته‌ها که به نظرش اولویت مطلق داشت افزایش دهد. ما رشته‌هایی از قبیل شیرین کردن آب دریا، استفاده از نیروی خورشید و بعضی از رشته‌های مکانیک و الکترونیک را در نظر داریم که شامل ساختمان وسایل الکترونیکی و تولید بعضی از ادوات نظامی پیشرفته می‌باشد. و نیز ایالات متحده در ایجاد صنعت پتروشیمی و سیستم رادار و مخابرات ایران از جمله ماهواره‌ها و تاسیسات زمینی به شاه کمک خواهد کرد. در همان حال علائق سیاسی و امنیتی باید از طریق دیدارهای مکرر میان مقامات امریکایی و ایرانی بیش از پیش گسترش یابد. اگر شاه ایجاد کمیسیون مشترکی را درباره‌ی امور امنیتی لازم می‌داند ما آمادگی داریم به این تقاضا پاسخ مثبت بدهیم. شاه از پیشنهادهای کیسینجر خوشحال شد و تقریبا تمام آنها را با خوشرویی پذیرفت. پیشنهاد کرد دولت امریکا تحت عنوان انتقال تکنولوژی، باید به ایران اجازه‌ی ساختن موشک در ایران بدهد. این موشکها ارزان‌تر از موشکهایی تمام خواهد شد که در امریکا ساخته می‌شوند و آنگاه وی آنها را به دولت ایالات متحده خواهد فروخت. در واقع شاه اهمیت زیادی برای این مسئله قائل بود. کیسینجر نیز آن را تصویب کرد. در ماههای بعد او پیشنهاد کرد که برنامه‌ی تولید مشترک موشکها هرچه زودتر به اجرا درآید. در خصوص پیشنهاد کیسینجر که مقامات رسمی امریکایی و ایرانی مرتب بین تهران و واشینگتن رفت و آمد کنند، شاه اظهار نظر کرد که بهتر است بیشتر نشستها در تهران صورت بگیرد زیرا تصمیمها را من می‌گیرم و برایم راحت‌تر است که این کار را در تهران انجام دهم. کمیسیون مشترک وقتی رسما شروع به کار کرد که کیسینجر در نوامبر ۱۹۷۴ بمجرد اینکه جرالد فورد جانشین ریچارد نیکسون در مقام ریاست جمهوری امریکا شد، به تهران سفر کرد. از نخستین وظایف کمیسیون، همکاری هسته‎ای بین دو کشور بود. در نشستهای بعدی قرار شد کیسینجر نمایندگی امریکا و هوشنگ انصاری وزیر دارایی و امور اقتصادی که یکی از ثروتمندترین افراد کشور بود، نمایندگی ایران را بر عهده داشته باشد. در اوایل ۱۹۷۵ کمیسیون اعلام کرد که در ظرف پنج سال آینده حجم بازرگانی غیرنفتی بین دو کشور به ۱۵ میلیارد دلار افزایش خواهد یافت. ایران یک میلیارد دلار دیگر صرف نیروگاه‌های هسته‌ای و تکنولوژی امریکایی خواهد کرد. کیسینجر اعلام داشت: این بزرگترین موافقتنامه از این نوع می‌باشد که تاکنون بین دو کشور امضا شده است. در آن هنگام کمی بیش از ده کارشناس امور هسته‌ای در ایران وجود داشت…