کتاب بهداشت روانی کودکان و نوجوانان استثنایی و خانواده های آنان

(روان شناسی و بهداشت روانی کودکان استثنایی و والدین آنان)

والدین و مربیان می‌توانندبا فراهم کردن محیطی شاد و سازنده برای فرزندانشان، به سلامت بهداشت و روان آن‌ها کمک کنند. کتاب حاضر، به عنوان منبع دو واحد درس بهداشت روانی کودکان استثنایی، به مربیان، کاردرمانگران و والدین کمک می‌کند به نحو مؤثرتری به بهداشت روان و تربیت این کودکان بپردازند. کتاب دوازده فصل دارد. فصل اول شامل کلیاتی دربارۀ اهمیت توجه به بهداشت روانی و اهداف آن است. در فصل دوم نویسنده به بهداشت روانی در خانواده‌های کودکان استثنایی پرداخته و راه‌های رویارویی آن‌ها با موضوع را بررسی کرده است. فصل سوم چند بحث اساسی و مهم دربارۀ اهمیت و ضرورت مشاورۀ ژنتیک و آزمایش‌های پزشکی برای جلوگیری از معلولیت در حوزۀ پیشگیری را دربرمی گیرد. در فصل‌های چهارم تا دوازدهم ویژگی‌های توصیفی-شناختی و تأثیر مسائل و مشکلات بهداشت روانی کودکان عقب‌ماندۀ ذهنی، تیزهوش، نابینا، ناشنوا، ناسازگار، ناتوان در یادگیری ویژه، ناتوان در زبان و گفتارر، و ناتوان در مهارت های رشدی-ارتباطی آمده اند. در پایان هر فصل راهبردهایی برای تأمین بهداشت روانی این کودکان ارائه شده و در قسمت نتیجه‌گیری نیز راه‌های مقابله با مشکلات بهداشت روانی مورد بحث قرار گرفته است.

وجه به پیشگیری، درمان و توانبخشی کودکان با نیازهای خاص مسأله ای است که در سه دهه اخیر پیشرفت های چشمگیری داشته و مورد توجه دولت نظام آموزشی و خانواده ها قرار گرفته است. همه به این امر واقف شده اند که برای پیشبرد بهداشت روان و سلامت این کودکان چاره ای جز کاهش زمینه های تنش زای شدید و حل مشکلات روانی عاطفی اجتماعی و رفتاری آنان وجود ندارد و باید کودک را از درد و رنج ناشی از ناتوانی و معلولیت به سوی بهره مندی از مواهب طبیعی و اجتماعی برای دستیابی به کامیابی ،رفاه ،شادابی سازندگی و بهزیستی قدم به قدم یاری کرد و ناامیدی و دلسردی را کنار گذاشت.
امروزه توجه به بهداشت و سلامت روان کودکان با نیازهای خاص اهمیت زیادی پیدا کرده زیرا اگر با به کارگیری مجموعه ای از تدابیر ویژه و فنون پیشگیری فرایند بهداشت روان در آنان ظاهر شود نه فقط مشکلات رشدی آنان مضاعف نخواهد شد و عوارض ناشی از ناتوانی آنان مهار خواهد شد بلکه حتی پیش زمینه خوبی برای رشد و بهبود این کودکان فراهم میشود

آزمایشهای مختلف به تشخیص زودرس رسید و پیش از اینکه کودک به عقب ماندگی ذهنی دچار شود از پیدایش آن جلوگیری کرد در پیشگیری های مرحله سوم نیز می توان با ایجاد مراکز کاردرمانی و آموزشی در مراکز ویژه این کودکان به اهداف مورد نظر دست یافت (بنی جمالی و همکاران (۱۳۷۳)
انجمن بهداشت عمومی آمریکا (۱۹۶۲) پنج طبقه از اختلالات روانی قابل پیشگیری را که به لحاظ سبب شناختی شناخته شده است و تقریباً تمام آنها منتج به نشانگان های مغزی مزمن میشود تعیین کرده است اولین گروه اختلالات قابل پیشگیری شامل آن دسته از اختلالات است که به مسمومیت مربوط می شود. این اختلالات نوعاً جزء دو زیر گروه از مسمومیت ها قرار می گیرند: الف مسمومیت های حاد یا اختلالاتی که ناشی از مصرف و یا استنشاق تعمدی با اتفاقی مواد مخدر است. ب - مسمومیتهای مزمن یا اختلالاتی که به طور معمول بیشتر ناشی از قرار گرفتن در معرض مواد سمی مراکز صنعتی به مدت طولانی است و یا به علت این است که مدت مدیدی از داروها استفاده شده و یا اعتیاد به مواد مخدر به وجود آمده است. بیش از ۲۵۰۰۰۰ نوع دارو و مواد شیمیایی وجود دارد که ممکن است سمی باشد مانند: استون ارسنیک باربیتوریت ها کربن منواکسید سیانیدها د. د.ت مرفین و ترپنتین این مسمومیت ها بیشتر به مرگ یا نشانگانهای مغزی منجر میشود پیشگیری در این گروه مستلزم دگرگونی در محیط در شیوه زندگی و در نحوه مراقبت بهداشتی است. دسته دوم از اختلالات قابل پیشگیری شامل آن دسته از اختلالات ناشی از عوامل عفونی است که ممکن است آسیبهای دایمی بر مغز باقی بگذارد. عفونتهای دوران بارداری مانند آنچه به علت سرخچه سیفیلیس توکسوپلاسموزیس به وجود می آید ممکن است عقب ماندگی شدید صرع و نارسایی شناختی ادراکی و مشکلات کنترل تکانش های عصبی ایجاد کند امراض عفونی دوران کودکی مانند سیاه سرفه، آنفلوآنزا سرخک مننژیت اریون و سل ممکن است آسیبهای مغزی دایمی ایجاد کند

امروزه توجه به بهداشت روان کودکان استثنایی اهمیت زیادی پیدا کرده است. بنابراین جا دارد والدین و مربیان بستری را فراهم کنند تا این کودکان نه فقط فرصتهای مناسب را از دست ندهند، بلکه با انگیزش محیط امکانات و محتوای غنی برنامه ها و روشهای آموزشی غنی نو و جذاب مربیان با تجربه خانواده پرتحرک و امیدوار و به طور کلی محیطی جذاب شاداب و سازنده به بهداشت و سلامت روان لازم نیز دست یابند. این کتاب به کلیاتی درباره اهمیت توجه به بهداشت روانی ماهیت و مفاهیم بهداشت روانی سطوح ،پیشگیری نظریات مرتبط با بهداشت روانی اهداف و اصول بهداشت روانی و همچنین بهداشت روانی خانواده کودکان استثنایی و نحوه رویارویی آنها با مسألة معلولیت و ناتوانی فرزند خود می پردازد و شیوه های کمک به این خانواده ها را بررسی می کند.