کتاب انسان موجود ناشناخته نشر نگاه

این کتاب هدفی جز این اندیشه که مجموعه‌ای از اطلاعات علمی را که در این عصر درباره انسان به‌دست است، در دسترس همه بگذارد. ما کم‌کم به ضعف تمدن خود پی می‌بریم. بسیارند کسانی که امروز رهایی از قید بندگی اصول اجتماع امروزی را آرزو می‌کنند. این کتاب به‌خاطر آنان نگاشته شده است همچنین به‌خاطر متفکرین تندروی که نه تنها به لزوم تغییراتی در شئون سیاسی و اقتصادی، بلکه به واژگونی اصول تمدن صنعتی معتقدند و راه دیگری برای پیشرفت انسانیت آرزو می‌کنند.

منبع: ناشر کتاب

فصل اول

لازم است که خود را بشناسیم

1_ پیشرفت علومی که از موجودات زنده گفت‌وگو می‌کنند کندتر از علوم مادی است _ جهل ما نسبت به خود

بین علومی که از موجودات زنده و علومی که از مواد بی‌جان گفت‌وگو می‌کنند اختلاف فاحشی موجود است. فیزیک و هیئت و مکانیک بر مبانی دقیق و روشنی استوار گشته‌اند که بیان آنها به زبان ریاضی به‌سهولت ممکن است. این علوم به جهان ما جلوه موزونی که در آثار یونان قدیم منعکس است بخشیده و آن را با شبکه‌ای از محاسبات و فرضیه‌های خود در بر گرفته و در جست‌وجوی حقیقت توانسته‌اند از حدود عادی فکر گذشته و در غایت خود به آن معانی که منحصراً به زبان عدد و به‌صورت علایم و نشانه‌ها بیان می‌شوند برسند، درحالی‌که علوم زیستی[1] چنین نیستند و کسانی که کیفیات حیات را مطالعه می‌کنند گویی در میان جنگل سحرانگیزی که درختان بی‌شمارۀ آن دائماً تغییر شکل و جا می‌دهند سرگردانند و در برابر انبوه مطالبی که تفسیر آنان ممکن است ولی تعمیم فرمول‌های ریاضی درباره آنها میسر نیست خود را خسته و عاجز می‌بینند. از اشیای دنیای مادی هرچه باشند، ستاره یا اتم، فولاد یا آب، کوه یا ابر، می‌توان بعضی خصایص مانند وزن و ابعاد فضایی را انتزاع کرد. این مفاهیم انتزاعی است که عوامل بحث علمی را می‌سازد نه کیفیات محسوس مشاهده اشیاء، چیزی جز مرحله مقدماتی علم یعنی شکل توصیفی آن نیست. و تنها طبقه‌بندی کیفیات یا (فنومن‌ها) را در بر می‌گیرد ولی قوانین طبیعی یعنی نسبت‌های ثابت بین کمیت‌های متغیر، وقتی که علم انتزاعی‌تر شد نمودار می‌شود. از آنجا که علوم فیزیک و شیمی انتزاعی[2] و کمی هستند اینقدر زود و زیاد پیشرفت کرده‌اند و با آنکه هنوز نمی‌توان گفت که ساختمان و ماهیت حقیقی اجسام را به ما شناسانده‌اند معذلک با کمک آنها می‌توان چگونگی کیفیات را پیشگویی و پیش‌بینی کرد و یا آنها را به میل خود ایجاد نمود، و ما توانسته‌ایم با روشن ساختن راز ساختمان و خواص ماده تسلط خود را بر هر آنچه در سطح زمین است جز  «آدمی» محرز سازیم.

علومی که از موجودات زنده به‌طور عموم و از فرد آدمی به‌خصوص بحث می‌کنند اینقدر پیشرفت نکرده و هنوز در مرحله توصیفی باقی مانده‌اند. حقیقت اینکه «انسان» یک مجموعه پیچیده و مبهم و غیر قابل تفکیکی است که نمی‌توان او را به ‌آسانی شناخت و هنوز روش‌هایی که بتوان او را در «اجزاء» و در «مجموعه» و در عین روابطش با محیط خارج بشناسد در دست نیست، چه برای چنین مطالعه‌ای دخالت تکنیک‌های فراوان و علوم مشخصی ضروری است و هر یک از این علوم نیز که یک جنبه و یک جزء از این مجموعه پیچیده را مطالعه می‌کند نتیجه‌ای خاص به‌دست می‌آورد و تا آنجا که تکامل تکنیکش اجازه می‌دهد، در این راه به جلو می‌رود ولی مجموعۀ این مفاهیم انتزاعی از درک واقعیت در مورد آدمی ناتوانست زیرا هنوز نکات پر ارزش و مهمی در تاریکی باقی می‌ماند و کالبدشناسی و شیمی و فیزیولوژی و روانشناسی و علم تربیت و تاریخ و علم‌الاجتماع و اقتصاد و رشته‌های آنان به کنه وجود آدمی نمی‌رسند. بنابراین انسانی که متخصصین هر رشته از این علوم می‌شناسند نیز واقعی نیست و بلکه شبحی ساخته و پرداخته تکنیک‌های همان علم است.