کتاب فیلم ها و احساس ها 4

گوشه ای از کتاب

-به قول مارشال مک‌لوهان، تلویزیون رسانه‌ای سرد است و زمانی که آدم چهره‌های سه شخصیت اصلی شما (در ویدئوی بنی) را می‌بیند، متوجه می‌شود که آن‌ها همگی نگاهی یخ زده دارند…

*عملا رفتاری مشابه این نمی‌تواند از یک محیط خانوادگی گرم سر بزند. انبوهی مقاله در حوزه روانشناسی هست که این پدیده را تحلیل کرده‌اند. هستند آدم‌هایی که بد نیستند، اما فاقد احساس عاطفی‌اند.

آن‌ها هم مثل بنی ممکن است بدون کمترین احساس پشیمانی دست به قتل بزنند. اگر به گذشته‌شان نگاهی بیندازیم، تقریبا همیشه متوجه می‌شویم که در محیطی بسیار سرد بزرگ شده‌اند. همین فقدان عاطفه‌ای که در قبال آن‌ها شاهد بوده‎ایم، به نوبه‌ی خود باعث می‌شود آن‎ها مهر و عطوفتی از خود نشان ندهند.
-دنیای ویدئو- همان دهکده‌ی جهانی محبوب مک‌لوهان- فیلتری درست می‌کند که بین فرد و دنیایی که او را احاطه کرده، قرار می‌گیرد؛ و به این ترتیب، نمی‌گذارد درکی صحیح از واقعیت و آدم‌های شیء‌واره صورت بگیرد…

*و همین امر رفتارهای به شدت خشونت‌آمیز را در پی خواهد داشت، همان رفتارهایی که مدام در رسانه‌ها شرح داده می‌شوند. خیلی وقت‌ها می‌گویم اگر اطلاعاتم درباره‌ی دنیا را فقط از طریق تلویزیون دریافت می‌کردم، تا الان خودکشی کرده بودم! اخبار تلویزیون فقط به شرح فاجعه و خشونت و رنج می‌پردازد؛ و فیلمهای داستانی هم برای از بین بردن هرگونه معنای واقعیت، بُعدی تماشایی به آن می‌دهند.

اگر کسی هنوز بچه باشد یا تجربه‎ی شخصی خشونت فیزیکی را از سر گذرانده باشد که در کمال خوشبختی این وضع در مورد اکثر قریب به اتفاق مردم اروپایی صدق می‌کند، ممکن است این تغییر شکل خشونت به یک امر تماشایی را با واقعیت اشتباه بگیرد.

چون مثلا حتی اگر به بچه گفته شود که نباید دیگری را بزند، این بچه به سختی می‌تواند چنین چیزی را باور کند، برای اینکه همیشه دارد آن را در تلویزیون می‎بیند و تازه، تماشایش لذت‌بخش هم هست.

به این ترتیب، خود نگاه تغییر شکل پیدا می‌کند. اگر در شرایط عادی زندگی کنیم، ممکن است خودمان در نهایت متوجه چنین چیزی بشویم. ولی اگر تحت فشار عاطفی اجتماعی گیر کرده باشیم، شاید نتوانیم به راحتی مرز بین واقعیت و خیال را تشخیص بدهیم.

چنین چیزی را الان در زنگ‌های تفریح می‌توان مشاهده کرد. در دوره‌ی ما وقتی توی مدرسه کتک کاری می‌کردیم، ضربه زدن به صورت ممنوع بود. اما حالا به وفور می‌بینیم طرف با پا می‌زند توی صورت یک نفر دیگر.

این تغییر رفتار از کجا آمده؟ معمولا می‌گویند این ایراد جامعه است که خشن‌تر شده. اما این فقط نیمی از واقعیت است. درنده‌خویی‌های جنگ جهانی دوم بلافاصله باعث افزایش خشونت پس از جنگ نشد.

البته نمی‌خواهم بگویم صرفا مسئولیت به عهده‌ی رسانه‌هاست؛ چون شاید خنده‌دار باشد، ولی به نظرم این موضوع غیرقابل انکار است که رسانه‌ها در مسئولیت تبدیل خشونت به امری روزمره سهم دارند.

-رسانه‌ها یک‌جور غریب نمایی دنیا را همراه آورده‌اند. این دنیا را دیگر نه بی واسطه بلکه به واسطه‌ی بازنمایی می‌توان درک کرد.

*باید به پدیده‌ی تکرار در بازنمایی خشونت هم اشاره کنیم. در زندگی روزمره بسیاری از مردم را می‌بینیم که توی خیابان‌ها بوق می‌زنند و در مترو رفتاری تهاجمی دارند. ولی خیلی به ندرت می‌بینیم کسی، کسی را کتک بزند. اما در تلویزیون این قضیه تمامی ندارد!