کتاب آری به زندگی نشر گوتنبرگ

کتاب آری به زندگی، دربردارنده گفتارهای از دکتر ویکتور فرانکل است که روزهای سخت اردوگاه کار اجباری آلمان نازی را با آرزوی روایت آن‌ها برای عموم مردم، تاب آورد. فرانکل که در طول زندگی پر فراز و نشیبش، رنج و مشقت طاقت فرسایی را متحمل شده است، در این اثر ماندگار، از معنای نهفته در رنج و اندوه انسان سخن می‌گوید. به باور او، لذت به خودی خود هرگز به زندگی انسان معنا نمی‌بخشد. فرانکل در این کتاب، زندگی را هدیه و فرصت محدودی می‌داند که در اختیار هر انسان قرار دارد و محبتی که برای هر لحظه آن، مسئولیتی مهم بر دوش داریم.

به نظر می‌رسد امروز، سخن گفتن درباره‌ی معنا و ارزش زندگی بیش از هر زمان دیگری ضروری است. در واقع تنها سؤال اساسی این است که آیا چنین کاری ممکن است و چگونه. امروزه سخن گفتن درباره‌ی معنا از برخی جهات راحت‌تر است: در حال حاضر می‌توانیم بار دیگر آزادانه درباره‌ی موضوعات بسیاری صحبت کنیم. چیزهایی که ذاتاً با مسئله‌ی معناداریِ وجود انسان، ارزش او و کرامت انسانی پیوند ذاتی دارد؛ اگرچه سخن گفتن از جنبه‌های دیگر معنا، ارزش و کرامت دشوارتر شده است. باید از خود سوال کنیم: آیا هنوز هم می‌توانیم این واژه‌ها را به کار ببریم؟ آیا معنای این واژه‌ها به‌نوعی جای سؤال ندارد؟ آیا شاهد آن نبوده‌ایم که در سال‌های گذشته تبلیغات منفی شدیدی علیه هر آنچه معنای این واژه‌ها را در برداشت یا روزی این معنا را می‌داد، به راه افتاده بود؟

تبلیغات در این چند سال اخیر، تبلیغی علیه تمام معانی ممکن و نیز علیه ارزش سؤال‌برانگیز خود وجود بود! در واقع، این سال‌ها در پی اثبات بی‌ارزشیِ‌ زندگی انسان بوده است.

از زمان کانت، اندیشه‌ی اروپایی در بیان گزاره‌های روشن در باب کرامت و منزلتِ واقعی نوع بشر موفقیت‌آمیز بوده است: کانت در دومین صورت‌بندی امر مطلق می‌گوید هر چیزی ارزش خود را دارد؛ اما انسان منزلت خاص خود را داراست -انسان هرگز نباید وسیله‌ای برای رسیدن به هدف قرار گیرد. اما در حال حاضر، در نظام اقتصادی چند دهه‌ی اخیر، بیشتر افراد مشغول به کار صرفاً به ابزار تبدیل شده‌اند. آن‌ها به ابزارهای صرف برای زندگی اقتصادی تنزل داده شده‌اند. این دیگر کار نبود که وسیله‌ای برای رسیدن به هدف، وسیله‌ای برای زندگی یا در حقیقت غذایی برای زندگی به شمار می‌رفت، اینک انسان، زندگی‌اش و انرژی حیاتی او، قدرت انسانی او بود که به ابزار و وسیله‌ای برای هدف تبدیل شد.

و سپس جنگ فرا رسید -جنگی که حالا در آن انسان و زندگی‌اش تبدیل به ابزاری برای مرگ شده بود. پس از آن ماجرای اردوگاه‌های کار اجباری. در این اردوگاه‌ها حتی زندگی‌هایی که مستحق مرگ تلقی می‌شد نیز تا سر حد نهایی خود مورد بهره‌کشی قرار می‌گرفت. تا چه اندازه بی‌ارزش‌سازیِ زندگی، تا چه اندازه تحقیر و تنزل بشریت! بیایید سعی کنیم تا بلکه بتوانیم تصور کنیم -تا بتوانیم داوری کنیم- دولتی که قصد دارد به نحوی از همه‌ی افراد محکوم به مرگ استفاده کند تا از ظرفیت نیروی کار آن‌ها تا آخرین لحظه‌ی زندگی‌شان بهره‌برداری کند- شاید خیال می‌کند چنین کاری معقول‌تر است تا اینکه چنین افرادی را سریعاً کشته یا حتی به فکر تغذیه‌ی آن‌ها برای باقی‌مانده‌ی عمرشان باشد. آیا در اردوگاه‌های کار اجباری اغلب به ما گفته نمی‌شد: ما سزاوار همان سوپ هم نیستیم. سوپی که به‌عنوان تنها وعده‌ی غذایی روز بین ما توزیع می‌شد و آیا به‌راستی بهایی که باید برای خوردن آن می‌پرداختیم کار پر مشقت حفاری زمین نبود؟ ما مفلوکان و بدبختانِ نالایق حتی مجبور به پذیرش این هدیه‌ی ناعادلانه بودیم. لطفی که گویی از منظر آن‌ها رفتاری سخاوتمندانه بود؛ به محض اینکه سوپ به دست هر زندانی داده می‌شد باید کلاه از سر برمی‌داشت. بنابراین همان‌طور که زندگی ما به اندازه‌ی کاسه‌ای سوپ ارزش نداشت، مرگمان نیز ارزشی نداشت؛ تا جایی که حتی ارزش یک گلوله‌ی سربی را هم نداشت، فقط مقداری سیکلون‌بی مورد نیاز بود.