کتاب ایران بر لبه تیغ

«ایران بر لبه‌ی تیغ» با زیرعنوانِ گفتارهای جامعه‌شناسیِ سیاسی و سیاست عمومی، کتابی است به قلمِ محمد فاضلی. محمد فاضلی متولد ۱۳۵۳ شهر اراک، فارغ‌التحصیل مهندسی صنایع از دانشگاه صنعتی امیرکبیر و دانش‌آموخته‌ی کارشناسی ارشد و دکتری جامعه‌شناسی سیاسی از دانشگاه تربیت مدرس است. او بین سال‌های ۱۳۸۲ تا ۱۳۹۰ در دانشگاه مازندران و از سال ۱۳۹۳ در دانشگاه شهید بهشتی تهران به تدریس و پژوهش در زمینه‌ی جامعه‌شناسی مشغول بوده است. فاضلی در سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۶ معاون پژوهشی در مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری و از سال ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ رئیس مرکز امور اجتماعی منابع آب و انرژی در وزارت نیرو بوده است. او همچنین فعالانه در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها دربارۀ مسائل جامعه‌شناختی و سیاست عمومی می‌نویسد. نویسنده می‌گوید: «این کتاب حاصل نزدیک به پانزده سال تأملات و نوشته‌هایم درباره‌ی ابعاد مختلف جامعه، سیاست، دولت و آینده‎ی ایران و خصوصاً نحوه‌ی حکمرانی در کشور ماست، لذا طیفی گسترده از موضوعات را در بر می‌گیرد که به‌رغم تنوعشان در چهارچوبی واحد و منسجم می‌گنجند. این مجموعه همچنین به نوعی از شبگردی‌های فکری شخصی نویسنده حکایت می‌کند و نحوه‌ی مواجه‌ی او را با رخدادهای جاری جامعه‌اش به گزارش درمی‌آورد.» فاضلی اضافه می‌کند: «من نسبت به این رویدادها از منظری عمدتاً جامعه‌شناسانه واکنش نشان داده‌ام. به نظرم پیر بوردیو، جامعه‌شناس فرانسوی وقتی می‌گوید، جامعه‌شناسی یک ورزش رزمی است می‌خواهد به چنین شیوه‌ای از عمل دعوت کند. به این علت است که در تمامی مقالات این کتاب رویکردی جامعه‌شناختی و در عین حال فعال و مشارکت‌جو در قبال وقایع، در صورت لزوم انتقادی نسبت به قدرت سیاسی، هشداردهنده در مورد روندهای نادرست و در عین حال مشفقانه و امیدوار به پیشبرد اصلاحات از مسیرهای کم‌هزینه، مسالمت‌آمیز و خشونت‌پرهیز به چشم می‌خورد. این‌گونه اندیشیدن و نوشتن ناشی از نگاهی است که به اندیشه‌ورزی، جامعه‌شناسی، روشنفکری و نسبت آن با قدرت سیاسی دارم.» نویسنده می‌گوید: «مقالات این کتاب در بازه‌ی زمانی ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۹ نوشته شده است. بخشی از این دوران هم‌زمان بود با همکاری من در مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری و خدمتم به عنوان مشاور وزیر و رئیس مرکز امور اجتماعی منابع آب و انرژی وزارت نیرو. جامعه‌شناس چگونه می‌تواند دست به انتقاد بزند و تخصصش را چونان ورزش رزمی بداند و در عین‌حال رتبه‌گیر دیوان یا فن‌سالاری شاغل در دولت باشد؟ در نگاه سنتی چپ‌گرایان نسبت به دولت ایران، جمعِ میان این دو متناقض به نظر می‌آید و برای کسی که مرتکب آن شود انگ‌هایی چون جامعه‌شناس دولتی و روشنفکر حکومتی به همراه دارد. امیدوارم کل این کتاب، دلایلم را برای ترکیب اندیشه‌ورزی جامعه‌شناسانه و حضور در دولت تبیین کند، نه بدان خاطر که صرفاً منش خود را توجیه کنم، بلکه می‌خواهم دیگران را نیز نسبت به‌درستی این شیوه متقاعد سازم.»