کتاب سمفونی مردگان

خلاصه سمونی مردگان، ملودی آرامی برای زندگی
تم اصلی داستان از ۴ مومان تشکیل‌شده است. یکی از اولین سؤال‌هایی که برای مخاطبان قبل از مطالعه کتاب پیش می‌آید، معنی کلمه موومان است که به‌جای کلمه بخش و یا فصلی از کتاب از آن نام‌برده شده است.

«موومان» کلمه‌ای فرانسوی است و معنی بخش کاملی از یک اثر بزرگ‌تر موسیقی را می‌دهد. موومان برای آثاری مانند سمفونی و یا کنسرت‌های بزرگ به‌کاربرده می‌شود و استفاده از این کلمه به‌جای کلماتی مانند بخش، فصل و یا قسمت در کتابی که نامش با سمفونی آغاز می‌شود بسیار هوشمندانه و حتی زیرکانه به‌حساب می‌آید؛ چراکه توانایی نویسنده را قبل از شروع داستان به رخ مخاطب می‌کشاند.



داستان از کاروانسرای آجیل‌فروش‌ها در اردبیل آغاز می‌شود که توسط مردی به‌شدت سنت‌گرا و تحت تأثیر عقاید قدیمی مذهبی گردانده می‌شود. رمان سمفونی مردگان درباره خانواده این مرد آجیل‌فروش است که 4 فرزند دارد. فرزند اولش یوسف نام دارد که طی سانحه‌ای که خودش مقصر آن به‌حساب می‌آمده، از همان ابتدای داستان مانند تکه گوشتی گوشه خانه افتاده است وزندگی نکبت باری دارد؛ چراکه نه می‌تواند زندگی کند و نه اختیاری برای مرگ خود دارد. حتی در قسمتی از داستان و حین سیم‌کشی خانه بااینکه یوسف داخل اتاق بود و همه از مرگ حتمی او حرف می‌زدند بازهم جان سالم به دربرد و به زندگی بدون زنده‌بودنش ادامه داد.

اورهان پسر کوچک خانواده و عزیز دل پدر است. چراکه او به‌عنوان جوان‌ترین عضو خانواده وارث تمام تفکرات سنتی و غیرمعقول پدرش است و به قول پدرش امید او برای آینده حجره به‌حساب می‌آید.

آیدین و آیدا خواهر و برادری دوقلو، بانشاط و پرانرژی هستند که بیشتر داستان حول ماجراهای این خواهر و علی‌الخصوص پسری به نام آیدین شکل می‌گیرد.

آیدین فرزند نفرین‌شده پدر است؛ چراکه او عاشق هنر و شعر است و بیشتر مواقع در زمان‌های خالی خود کتاب می‌خواند و یا شعر می‌گوید.

پدر از درس خواندن و شعر گفتن آیدین خوشش نمی‌آید و دوست دارد به‌عنوان پسر بزرگ خانواده راه پدرش را که همان گرداندن حجره آجیل‌فروشی است را پیش گیرد، اما آیدیدن گوشش به این حرف‌ها بدهکار نیست و دوست دارد هر جور که شده پیشرفت کند و آینده‌ای درخشانی را برای خودش بسازد. او در این داستان نماینده جوان روشنفکری است که در زندان عقاید و سنت‌های غلط دست‌وپنجه نرم می‌کند.

آیدا دختری طفل معصوم است که در تمام داستان منتظر خواستگاری است تا با ازدواج با او بتواند خوشبخت شود. آیدا نماد احساساتی است که همیشه سرکوب‌شده؛ اما در قسمتی از داستان و با ورود خواستگار آبادانی انتخابش را به پدرش تحمیل می‌کند و در آخر هم با مخالفت پدر روبه‌رو می‌شود و بدون رضایت پدرش با پسری که در شرکت نفت کار می‌کند و وضع خوبی دارد ازدواج می‌کند و به آبادان می‌رود، اما رویای شیرین این دختر چندان هم طولانی نشد و پس از ماجراهای عجیب با خودسوزی خودکشی می‌کند و به سرنوشت تلخش پایان می‌دهد.



سرنوشت آیدین در سمفونی مردگان
آیدین، جذاب‌ترین نقش داستان است که سختی‌های زیادی برای به دست آوردن یک زندگی معمولی کشیده است. پسر بد خانواده که همیشه با پدرش مشکل دارد چگونه به آرزوهایش می‌رسد؟ چگونه رویای فردایش را به خاطره تبدیل کند؟

با خواندن بخشهای مختلفی از داستان حتماً به یاد آیدینهای زیادی در اطراف خودخواهید افتاد که تمام آرزوها و استعدادشان در عقاید و سنت‌های کهنه و بی‌مصرف نابودشده. در قسمتی از داستان پدر خانواده تمام شعرها و کتاب‌های آیدین را می‌سوزاند و آتش شعله‌وری که از کاغذها بالا می‌آید، مسیر زندگی آیدین را به‌طور کل تغییر می‌دهد.

آیدین از خانه فرار می‌کند و به کارگاهی در زیرزمین یک کلیسا پناه می‌برد و در آنجا به ساختن آثار هنری با چوب مشغول می‌شود و به دلیل ترس از پیدا شدنش توسط پدر، خود را از زندگی در خارج از زیرزمین کلیسا محروم می‌کند.

آیدین در این زمان و در سکوت و تنهایی کتاب می‌خواند، شعر می‌گوید و در خفقان و تاریکی زندگی می‌کند و پس از علاقه‌مندی به دختر برادر صاحب‌کاری که به او پناه داده و سورمه نام دارد با او ازدواج می‌کند.

خوشبختی آیدین چندان طولانی نبود، چراکه با شنیدن خبر خودسوزی خواهرش از غار تنهایی که برای خودساخته بود بیرون می‌آید و به آغوش خانواده برمی‌گردد و بازهم با اصرار پدرش برای کار در حجره مواجه می‌شود. پس از مدت کوتاهی پدر می‌میرد و وصیت می‌کند تمام ارث به‌صورت مساوی بین پسرانش تقسیم شود.

پایان تلخ سمفونی مردگان، شخصیت‌هایی که زنده نیستند!
پس از مرگ آیدا و پدر، مادر خانواده هم دق می‌کند و می‌میرد و البته در قسمتی از داستان سورمه همسر آِیدین هم به دلایل نامعلومی از دنیا می‌رود و این سمفونی را برای مردگان در موومان چهارم کامل می‌کند.اما پس از خواندن وصیت‌نامه پدر حسادت اورهان نسبت به آیدین بیش‌ازپیش می‌شود، چراکه او معتقد است برای حجره خیلی بیشتر از آیدین زحمت‌کشیده و باید سهم بیشتری از ارث پدری به او برسد.

اورهان پس‌ازآنکه خیال خود را از حضور برادر دیگری به نام یوسف راحت می‌کند و او را می‌کشد به آیدین مغز چلچله می‌خوراند و آیدین را دیوانه می‌کند.

آِیدین پس از دیوانه شدن در شهر به سوجی معروف می‌شود و همچنان نسبت به اورهان محبوبیت بیشتری بین همسایه‌ها و مشتریان حجره پیدا می‌کند. اورهان که از این وضع خسته می‌شود، زنده‌بودن آیدین را سدی در مقابل ادامه فعالیت‌ها و پیشرفت خود می‌بیند، به فکر قتل برادرش میافتد، اما به طرز نامعلومی در سرمای بد زمستان عجل مهلتش نمیدهد و می‌میرد.

جملات زیبای سمفونی مردگان
در برخی از صفحات کتاب سمفونی مردگان بعضی جملات عباس معروفی عجیب به دل می‌نشیند و مخاطب دوست دارد آن را در گوشهای از سررسید روزانه‌اش بنویسد و هرروز مرورش کند. بعضی از قسمت‌های داستان مثل وقتی‌که سورمه درباره تنهایی صحبت می‌کند که: وقتی آدم یک نفر را دوست داشته باشد، بیش‌تر تنهاست. چون نمی‌تواند به هیچ‌کس جز به همان آدم بگوید که چه احساسی دارد؛ و اگر آن آدم کسی باشد که تو را به سکوت تشویق می‌کند، تنهایی تو کامل می‌شود…!

و یا زمانی که جملات ساده‌ای بین دکتر و سکوت آیدین در مطب اتفاق میافتد. دکتر گفت: مریض کدام‌یکی‌تان است؟

با دست به آیدین اشاره کردم و نشستم.

دکتر گفت: چهاش هست؟

گفتم: توی سرش بازار مسگرهاست. توی دلش رخت می‌شورند. توی پاهاش سیم می‌کشند.

دکتر گفت: ببرش دیوانه‌خانه.

و یا این جمله معروف که برای طرفداران معروفی آشناست:

همه این حرف‌ها احساس واقعیم بود. هنوز هم هست، اما پیش از اینکه گرفتار تو بشوم باید بروم. باید شوق را توی دلم بکشم. باید عشق را توی دلم سر ببرم.

برای خواندن این کتاب دنبال بهانه نباشید، فضای سیاه و زخم زده داستان را برای کنار گذاشتن این کتاب بهانه نکنید؛ چراکه شاید آیدین درون شما نیازمند التیام باشد و بخواهد کمی با داستان همزادپنداری کند

معرفی مختصر کتاب کتاب حاضر، داستان بسیار معروف و ستوده شده فارسی است که از 4 فصل تشکیل شده که هر فصل از زبان یک روای نقل می‌شود. داستان در مورد خانواده «جابر اورخانی» تاجر آجیل در اردبیل است که 4 فرزند دارد. «یوسف» پسر اول که بسیار ساده و احمق است و کسی کاری به کار او ندارد. «آیدا» و «آیدین» که دوقلو هستند و بسیار زیبا. «آیدین» پسری حساس، دارای روحی لطیف و عاشق شعر و کتاب. پدر تا حد امکان «آیدین» را تحقیر و زندگی او را لگدمال می‌کند تا او را از کتاب به‌سوی کسب بیاورد. «آیدین» عزیزدردانه مادرش است. «آیدا» دختری محکوم در خانواده‌ای متعصب. دختری که پدر به او دستور داده حق خروج از آشپزخانه را ندارد. فرزند چهارم «اورهان» است پسری عاشق تجارت و کسب‌وکار و عزیز پدر. و ما شاهد نابودی و جنون همه این اعضا هستیم. داستان پر است از ظلم و ناراحتی و نامردی. کشته شدن روح و جسم و علاقه.

فرش را لوله کردم و بیرون آوردم لباس های آیدین را روی ایوان گذاشتم و خواستم که رختخواب را بیرون بکشم اما پدر گفت: «آتش سوختبار میخواهد اما پدر ندیده بود که آنجا چه خبر است. بعد از کتاب سوزی قبل حالا زیر تخت روی طاقچه، کنار پله ها و گوشه اتاق پر از کتاب و دفتر بود آیدین شعر میگفت و با چند تا شاعر دیگر شر و سر پیدا کرده بود. پدر گفت: «نفت بریز.»

من پیت نفت را به درون بردم همه جا را نفتی کردم و بعد یک لحظه خواستم تختخواب را بیرون بکشم که پدر مانع شد. گفت: «کبریت بزن» و من زدم.

مادر وقتی از اتاق بیرون آمد که دیگر خیلی دیر شده بود. شعله آتش از در و پنجره زیر زمین زبانه میکشید و چیزی با صدای مهیب می سوخت. مادر می خواست کاری بکند دستهاش را حرکت می داد اما زبانش بند آمده بود.

پدر گفت: این روح شیطان است که دارد می سوزد.

و به راستی روح شیطان اگر میسوخت آن همه صدا و دود نداشت. گرما تا آن طرف حوض میآمد و دود به آسمان می رفت. چند تا از همسایه ها در خانه را زدند و علت دود را پرسیدند، پدر گفت: «رب گوجه می پزیم.

من فکر میکردم وقتی آیدین وضع را ببیند درجا سکته میکند. اما هیچ اتفاقی براش نیفتاد دم غروب آمد خانه در سکوت غم انگیزی غرق شده بود. انگار کسی مرده است و راز مرگ را همه از هم پنهان میکنند. آیدین بسته کتابی که در دست داشت روی هره پله گذاشت و میخواست که دست هاش را دم حوض بشوید دو سه قدم که رفت تاریکی و سیاهی وحشتناک زیر زمین را دید بوی سوختگی هم پیچیده بود. ما هر سه نفر از....

ساعت آقای درستکار بیش از سی سال است که از کار افتاده در ساعت پنج و نیم بعد از ظهر تیرماه سال ۱۳۲۵ ساعت سردر کلیسا سالها پیش از کار افتاده بود و ساعت اورهان را مردی با خود بوده است؛ اما زمان همچنان میگردد و ویرانی به بار می آورد. سمفونی مردگان زمان بسیار ستوده شده عباس معروفی حکایت شوربختی مردمانی است که مرگی مدام را بر دوش میکشند و در جنون ادامه می یابند در وصف این زمان بسیار نوشته اند و بسیار خواهند نوشت و با این همه پرسش برخاسته از این متن تا همیشه بریاست پرسشی که پاسخ در خلوت تک تک مخاطبان را می طلبد. کدام یک از ما ایدینی پیش رو نداشته است. روح هنرمندی که به کسوت سوچی دیوانه اش در آورده ایم به قتلگاهش برده ایم و با این همه او را جسته ایم و تنها و تنها در ذهن او زنده مانده ایم کدام یک از ما؟