کتاب رشد و توسعه اقتصادی جلد2

رویکردها و الگوهای رشد و توسعه در این فصل نگرش ها و الگوهای توسعه ارایه شده اند. مروری بر ادبیات توسعه این واقعیت را روشن می سازد که اندیشمندان و محققین با دیدگاه ها بینشها و از ابعاد مختلف مسائل و مشکلات توسعه اقتصادی را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده اند. برخی با دید تاریخی راه و مسیر طی شده توسط پیشگامان توسعه را به تصویر کشیده اند و متغیرهای تعیین کننده در مسیر توسعه را شناسایی و در چارچوب الگوهای معینی ارایه نموده اند. عده ای با هدف بهبود رفاه عمومی جوامع و رفع فقر به کشف قاعده مندی های بسیاری دست یافته و الگوها و راهکارهای سیاسی دقیقی را در رفع نارسایی ها و معضلات اقتصادی کشورها طراحی نموده اند. در این میان طیف وسیعی از الگوهای فکری پارادایم ها از راست افراطی و پایبند به آزادی مطلق بازار گرفته تا چپ محض و معتقد به محو هر نوع مالکیت خصوصی ابزار تولید و کنترل و تمرکز اقتصادی در مقابل یا در کنار هم صف آرایی کرده اند. همچنین کشورهای بسیاری در نیم قرن اخیر یا اتکا به مبانی علمی و درس گرفتن از تجربه کشورهایی که با موفقیت این مسیر را طی کرده اند اکنون خود داعیه برتری جویی داشته و الگوهای مستقلی را برای حرکت و نیل به آرمانهای توسعه به جهان عرضه می نمایند. حال سؤال این است که چرا برخی از کشورها و جوامع به رغم وجود راه حلهای علمی برای مشکلات اقتصادی آنها با استناد و عنایت به نتایج زحمات اندیشمندان و محققین و هزاران آثار ارزنده که نقاط قوت و ضعف راهبردهای مختلف را به بحث گذاشته اند هنوز در آغاز ورود به قرن بیست و یکم اصرار دارند تا قاعده مندی های اثبات شده و تجربه شده را نادیده بگیرند و سرنوشت جامعه خویش را در دام ترفندهای سیاسی قرار دهند غلبه کامل عقلانیت سیاسی بر عقلانیت تکنیکی و به حاشیه بردن عقلانیت اخلاقی...

روابط تولیدی عبارت است از روابطی که بین انسانها در جریان تولید مبادله و توزیع مبادله مادی مانند روابط مالکیت و خصوصیات طبقاتی یک جامعه به وجود می آید. نیروهای تولیدی مجموعه ای از عوامل ابزار کار و تولید فنون تجارت و مهارتهای انسانی است که دایماً در حال تغییر و تحول و تکامل است و همین تغییرات موجب تغییر در شیوه تولید و روابط تولیدی می شود. شیوه تولید عبارت از وحدت دیالکتیکی روابط تولیدی و نیروهای تولیدی است. شیوه تولید تعیین کننده رفتارهای بشر و تعیین کننده خصوصیات عمومی فرآیند زندگی اجتماعی، سیاسی اقتصادی و فرهنگی هر جامعه است. از دیدگاه ماتریالیسم تاریخی اساس تکامل هر جامعه تولید مادی است که نقشی تعیین کننده در تکامل اجتماعی و شیوه های تولید ایفا می کند. نگرش مارکس به جهان هستی یک نگرش کاملاً ماتریالیستی است مارکس به اصالت ماده اعتقاد دارد و می گوید هیچ چیزی به جز ماده وجود ندارد مارکس این نگرش را از فلسفه هگل گرفته است. هگل یا دیدگاه دیالکتیکی به جهان می نگرد و چهار اصل دیالکتیک را در مورد اصالت و تکامل ماده به صورت زیر ذکر می کند.

اصل اول دیالکتیک حرکت هگل معتقد بود هیچ شتی با ماهیت ثابت وجود ندارد، حرکت و تغییر جزء ماهیت اشیاء است و به همین مناسبت وجود تضاد در درون اشیا شرط اساسی حیاتشان است. هر ماده به خودی خود دارای حرکت است و این حرکت رو به تکامل است.

اصل دوم دیالکتیک تضاد هر پدیده حاوی اضداد است و در هر پدیده عنصری به نام تز وجود دارد که میخواهد آن پدیده و ماده به حالت موجود باقی بماند عنصر دیگری به نام آنتی تز در درون آن پدیده تلاش میکند تا وضعیت موجود را تغییر دهد نتیجه تضاد بین تز و آنتی تز سنتز است که متکامل تر از تز وضعیت موجود است.

اصل سوم دیالکتیک تأثیر متقابل هر کدام از عناصر درون هر پدیده بر روی همدیگر تأثیر متقابل دارند و همدیگر را تضعیف تقویت یا اصلاح می کنند.

اصل چهارم دیالکتیک جهش پس از مبارزه تز و آنتی تز و تأثیر متقابل آنها بر روی یکدیگر، پدیده موجود به پدیده جدیدی تبدیل میشود که دیگر پدیده قبلی نیست این تغییر حالت را جهش می نامند.

۳-۴-۱۲ شیوه تولید در نظریه مارکس از نظر مارکس اقتصاد زیربنا است و مهمترین عامل تغییر و تحول جوامع اقتصاد است. تمامی پدیده های اجتماعی تحت تاثیر اقتصاد قرار میگیرد در هر جامعه ای یک سری ابزار تولید وجود دارد

حکمرانی اقتصادی دو حوزه وسیع از سیاست عمومی شامل مدیریت اقتصاد کلان و مدیریت اقتصاد خرد را در بر می گیرد. این مفهوم شامل فرآیندهایی است که از طریق حمایت از حقوق مالکیت اجرای قراردادها و انجام اقدامات جمعی برای ایجاد زیر ساختهای فیزیکی و سازمانی مناسب از فعالیت های اقتصادی و معاملات اقتصادی حمایت میکند.
شواهد حاکی از آن است که بین حکمرانی قوی و عملکرد اقتصادی رابطه مستقیمی برقرار است و این موضوع در قالب رشد اقتصادی بیشتر نابرابری کمتر درآمدهای دولتی بیشتر هزینه های کارآمدتر سرمایه گذاری خصوصی بالاتر و مواردی از این دست قابل بررسی می باشد.