کتاب نگاهی به تاریخ پزشکی ایران در دوره پس از اسلام

پیشگفتار

آنچه که امروزه به عنوان مجموعه دانش پزشکی شناخته میشود محصول هزاران سال تلاش انفرادی جمعی، پراکنده و سامان یافته انسانها و ملت ها در عرصه اندیشه تجربه، آموزش و پژوهش برای تأمین سلامت و بازیابی آن است. اگرچه هر یک از ملل جهان کم و بیش در این موضوع سهم دارند، اما ملل و سرزمینهای خاص به دلیل پیشینه تاریخی اقتدار و انسجام ملی، بهره مندی از وجود دانشمندان و اندیشمندان نوآور ارتباطات درونی و برون مرزی و همچنین میزان تأثیرپذیری از آموزه های انبیای الهی در این میدان سهمی بیشتر و اثر بخش تر داشته اند که نمونه بارز درخشان و غیر قابل انکار این موضوع سرزمین بزرگ ایران و ملل کشورهای همجوار آن به ویژه در عصر تمدن شکوهمند اسلامی است. اگر چه از دیرباز این منطقه جایگاه ظهور و شکوفایی تمدنها و جلوه گاه پیدایش دستاوردهای علمی بوده است با این حال وجود برخی شرایط ناخوشایند و ظالمانه همانند نظام طبقاتی دوران ساسانی و محروم سازی بیشتر جامعه ایرانی از حق علم آموزی مسئله ای کوچک نیست که با رنگ و لعاب ملی گرایی افراطی بتوان عملکرد نادرست پادشاهان و زمامداران پیش از اسلام را توجیه کرد. بنابراین به رغم همه آنچه که در دوران پیش از اسلام در این سرزمین و در حد خود مایه افتخار و مباهات است. مع الوصف تمدن اسلام در تعمیم آموزش و شکوفاسازی استعدادها و سرانجام، ظهور دانشمندان ،بزرگ نقشی بی مانند ایفا کرده و برترین جایگاه را برای رشد علمی از جمله در عرصه پزشکی مهیا کرده است و بی هیچ گونه گزافه گویی میتوان بر این واقعیت پای فشرد که اسلام و همان بهره های نه چندان کافی که جامعه اسلامی از تعالیم حیات بخش اسلام بر گرفته است بزرگ ترین تمدن بشری و برجسته ترین شخصیتهای علمی و بالاترین میزان تکامل علمی را در چند سده نخستین پس از اسلام به عالم بشریت عرضه کرده است. طی قرون گذشته که این سرزمین و دیگر سرزمینهای اسلامی دستخوش کشمکشهای سیاسی و تسلط زمامداران که اغلب ناشایسته و گرفتار جنگها و ویرانگری های زیاده خواهان و قدرت طلبان لجام گسیخته بود علاوه بر کند شدن حرکات علمی و جنبشهای دانش آفرین بسیاری از مواریث علمی پیشینیان نیز به تدریج دستخوش تطاول ایام و نابودی شد