کتاب تلنگر برای ایران

کتاب تلنگر برای ایران مطالعات موردی سیاست گذاری تغییر رفتار در ایران و جهان. اثر علیرضا نفیسی و دیگران. نشر میلکان منتشر شده است
چگونه دولت با ابزارهایی که در اختیار دارد می تواند رفتارهای روزمره شهروندان را به نفع صلاح جامعه تغییر دهد؟ این پرسش درون مایه محتوای این کتاب را تشکیل می دهد.
اما پاسخ به آن هرگز کار ساده ای نیست و بیش از هر چیز به پاسخ به این پرسش بستگی دارد که رفتارهای ما عمدتا چگونه شکل می گیرد؟ صرفا از روی آگاهی ، ترس از مجازات و یا کسب نفع بیشتر؟ یا عواملی بسیار فراتر از اینها؟
این کتاب ترکیبی از یافته ای سیاستگذاران عمومی ، اقتصاددانان رفتاری و روان شناسان را به کار می گیرند تا به این پرسش ها پاسخ دهند
«تلنگر» در عنوان این کتاب، در واقع برگردانی است از واژه Nudge که اولین بار توسط ریچارد تیلر، برنده جایزه نوبل اقتصاد سال 2017 و همکار وی کس سانستین، در ادبیات حوزه عمومی به‌کار برده شد

در جوامع پیچیده و گسترده ی امروز نهاد حکومت و کنشهایش اجزای جدایی ناپذیر زندگی اجتماعی هستند. از این کنشها با عنوان سیاست عمومی یاد میکنیم حکومت نقش ها و کارویژه های خود را از طریق تنظیم این سیاستها و اجرایشان پیش می برد. سیاست های عمومی از منظر رویکردها روشها، اهداف و موضوعات گوناگون هستند؛ سیاست گذاری سیاسی اقتصادی صنعتی و فناوری پولی و مالی اجتماعی، آموزشی و فرهنگی زیست محیطی انرژی شهری مانند حمل و نقل و شهرسازی و بهداشتی را می توان بسیار با یکدیگر متفاوت دانست اما میشود این نکته را هم در نظر گرفت که کمابیش در تمام این حوزه ها، انسان و اجتماعات انسانی در کانون توجه سیاست گذاران قرار میگیرد در بسیاری از این سیاستها می توان این پرسش را مطرح کرد که چگونه با ایجاد تغییراتی در رفتار انسانها و اجتماعات، می توان فواید و عوایدی را نصیب افراد و کل جامعه کرد؟ ترک اعتیاد به مواد مخدر و روان گردان، صرفه جویی در مصرف انرژی، قانون پذیری مشارکت سیاسی بهبود وضعیت رانندگی و رفتارهای ترافیکی اصلاح عادت های غذایی کمک به هم نوعان رعایت بهداشت و پیشگیری از بیماری ها و ده ها رفتار دیگر همگی موضوعات رفتاری هستند که میتوانند در معرض توجه سیاست گذاران حوزه های مختلف قرار بگیرند.

لحظه ای تأمل کنید با ارائه ی مثالهایی بیان کنید که انسان و رفتارهایش در هر یک از حوزه های علم انرژی صنعت سیاست سلامت و محیط زیست چه جایگاهی دارد؟ در کشور ما کدام دستگاه ها سیاست گذاری در این حوزه ها را انجام میدهند؟ در این سیاست ها چقدر به دلالتهای انسانی و تغییر رفتارها توجه میشود؟

امروزه در کشورهای پیشرفته حکومتها فارغ از درستی یا نادرستی اهدافشان به روشهایی پیچیده برای کنترل جامعه و جهت دهی رفتارهای اجتماعی شهروندان دست یافته اند و طوری در جامعه مداخله می کنند که شهروندان با رضایت احساس مثبت و کاملاً به اختیار خود رفتارهایی مطابق با صلاح خود و کل جامعه بروز دهند. سیاست گذاران در این کشورها قانونها و پویایی های حاکم بر رفتارهای انسانها و اجتماعات را به خوبی شناخته اند و از آنها بهره میگیرند و با بهره مندی از آنها، رفتارهای سالم (طبعاً با معیارهای خودشان و جوامع منسجم و نظام هایی پایدار ایجاد کرده اند. سرچشمه ی این روشها و تکنیک های پیچیده را میتوان در حوزه های مختلف علوم انسانی جستوجو کرد اقتصاد...

مولاً گفته می شود که تدوین اقدامات باید مبتنی بر شواهد» (شواهد محور ) باشد یا به عبارت دیگر، مبتنی بر «نظریه» و «شناخت سیستماتیک ما از جامعه ی هدف» باشد و «مدلی داشته باشد یعنی معلوم باشد. که چرا تصور میکنیم این اقدامات به نت منطقی می شوند و اینکه مداخلات ما چگونه منجر به اهداف مدنظر میشود. 

۳- شاخص های ارزیابی در سندی سیاستی، باید شاخصهایی برای سنجش و ارزیابی میزان موفقیت سیاست در نظر گرفته شود. یکی از ویژگی های مهم این شاخصها بیان عینی منظور اهداف و اقدامات و شفاف کردن انتظارها از دستگاه های مجری است. این شاخص ها باید متنوع باشند. معمولاً گفته می شود همه ی انواع شاخص های نتیجه ای برای سنجش اهداف کوتاه مدت و بلند مدت و فرآیندی (برای سنجش نحوه ی انجام کار باید در سند سیاستی وجود داشته باشند. یکی از کارکردهای مهم شاخصها ارزیابی سیاست در زمان اجرا و تعیین اهداف کمی برای آن است. بنابراین برای برخی از شاخصها باید مقادیر اولیه مقادیر مبنا يا مقادير وضع موجود و مقادیر ایده آل (مقادير وضع مطلوب تعیین شود. مقادیر اولیه با مراجعه به بانکهای اطلاعاتی و آمارهای موجود یا مطالعات میدانی به دست میآیند. مقادیر مطلوب معمولاً با توجه به اهداف، ملاحظات اجرایی و تشخیص مدیریتی وضع میشوند پس از تعیین این دو مقدار باید شکاف میان آن دو تحلیل شود و مثلاً در گام های یک ساله برای رفع شکاف هدف گذاری انجام گیرد

برنامه های میان دستگاهی در دولت ائتلافی انگلستان

114 CASE STUDIES در سال ۲۰۱۰ دولت ائتلافی به نخست وزیری دیوید کامرون متشکل از احزاب محافظه کار و لیبرال دموکرات در انگلستان روی کار آمد. سپس برنامه ی بلند مدت دولت (۲۰۱۵-۲۰۱۰) با مشارکت این دو حزب و با عنوان «ائتلاف برنامه ی ما برای دولت تدوین شد. بر این اساس مقرر شد تمام دستگاههای دولتی برنامه های خود را بر اساس اولویتهای مؤکد دولت ائتلافی تدوین کنند پس وزارتخانه ها ملزم شدند که اقدامات و وظایف خود را در راستای اولویتهای سند مذکور در طرح کلان پنج ساله خود تبیین کنند

چگونه دولت با ابزارهایی که در اختیار دارد، می تواند رفتارهای روزمره ی شهروندان را به نفع صلاح عمومی جامعه تغییر دهد؟» این پرسش، درون مایه ی محتوای این کتاب را تشکیل میدهد.

اما پاسخ به آن هرگز کار ساده ای نیست و بیش از هر چیز به پاسخ به این پرسش بستگی دارد که رفتارهای ما عمدتاً چگونه شکل می گیرد؟ صرفاً از روی آگاهی ترس از مجازات و یا کسب نفع بیشتر با عواملی بسیار فراتر از اینها؟ این کتاب ترکیبی از یافته های سیاست گذاران عمومی، اقتصاددانان رفتاری و روانشناسان را به کار میگیرد تا به این پرسش ها پاسخ دهد. «تلنگره در عنوان این کتاب در واقع برگردانی است از واژه ی Nudge که اولین بار توسط ریچارد تیلر برنده ی جایزه ی نوبل اقتصاد ۲۰۱۷ و همکار وی کس سانستین

در ادبیات حوزه عمومی به کار برده شد. ما باور داریم که یادگیری بیشتر از طریق تأمل عمیق در نمونه های تجربه شده در واقعیت به دست می آید به همین خاطر این کتاب پر است از نمونه های موردي (Case Study) موفق یا ناموفق از داخل و خارج ایران که دانشجویان و سیاست گذاران را به تفکر بیش تر وادار میکند. پس از آنها لذت ببرید!