کتاب سینما به روایت هیچکاک

«سینما به روایت هیچکاک» ترجمه‌ی مصاحبه‌ای است که فرانسوا تروفو، منتقد و سینماگر فرانسوی قبل از مرگش با آلفرد هیچکاک فیلمساز و کارگردان برجسته و صاحب‌سبک سینما انجام داده است. گفت‌وگوی این دو هنرمند هنرشناس پیرامون چهار مبحث اصلی است: ۱-شرایط مربوط به پیدایش و ساخت هر فیلم به‌ویژه فیلم‌های هیچکاک. ۲-تدارک و نگارش سناریوی هر فیلم. ۳-مسائل خاص مربوط به کارگردانی. ۴-برآورد نتایج تجاری و هنری فیلم از نظر هیچکاک، با توجه به انتظاراتی که وی در اصل نسبت به آن فیلم خاص داشته است. کتاب «سینما به روایت هیچکاک» اثری است خواندنی و به‌یادماندنی که نه فقط از سینمای هیچکاک بلکه از هنر هفتم به‌طورکلی، دانستنی‌ها و شگفتی‌هایی به دست می‌دهد. به‌ویژه آنکه می‌آموزد چگونه می‌توان با بهره‌گیری از اجتماع عناصر مادی یا عینی، آثار عمیق و پیچیده‌ی حسی، ذهنی، عافی و… آفرید. مطالعه‌ی این کتاب برای همگان مفید است: -سینماگران متعهد حرفه‌ای و آماتور با سبک، قالب و ذهن هیچکاک آشنا می‌شوند و با جامعیت بیشتر و تجربه‌ی ذهنی افزون‌تر به کار فیلمسازی در مسیر صحیح و مورد نیاز جامعه می‌پردازند. -محققان و منتقدان با آگاهی از گفت‌وگوهای نقادانه و مستدل تروفو و هیچکاک می‌توانند دانسته‌ها، دقت و تیزبینی خود را افزایش دهند. -علاقه‌مندان به هنر هفتم با شناخت تئوری‌های فیلمسازی مورد بحث در کتاب، می‌توانند بر قدرت درک خود بیفزایند و پیام و زبان نوعی از سینما را به‌آسانی دریابند. آلفرد هیچکاک در ۲۹ آوریل سال ۱۹۸۰ در لوس‌آنجلس درگذشت. آخرین برنامه‌اش تهیه‌ی فیلمی از روی داستان «شب کوتاه» بود، یک ماجرای جاسوسی براساس کتابی نوشته‌ی رانالد کرک براید. فرانسوا تروفو در سال ۱۹۳۲ در پاریس متولد شد. در ۱۴ سالگی مدرسه را ترک کرد و به مشاغل مختلفی دست زد. بعدها به کمک آندره بازن در نشریات کایه‌دوسینما و آرتز Arts به نوشتن نقد فیلم پرداخت. در ۱۹۵۵ اولین فیلم کوتاه و در ۱۹۵۸ اولین فیلم بلند خود، چهارصد ضربه را ساخت. بعضی از فیلم‌های او بدین قرارند: به پیانیست شلیک کنید، ژول و ژیم، پوست نرم، بوسه‌های دزدکی، عروس سیاهپوش، کودک وحشی، شب امریکایی، آدل و آخرین مترو. تروفو به سال ۱۹۸۴ در پاریس درگذشت.

تروفو: فکر می‌کنم مستأجر اولین کار مهم سینمایی شما بود. هیچکاک: این هم ماجرای دیگری دارد. مستأجر اولین فیلم هیچکاکی واقعی بود. سناریو را از نمایشنامه‌ای گرفتم به اسم او کیست؟ که براساس رمانی به اسم مستأجر نوشته شده بود. ماجرا در خانه‌ای می‌گذشت، مستأجری به این خانه راه پیدا می‌کرد و خانم صاحبخانه به این فکر می‌افتاد که مبادا آدم، قاتل معروف جک قصاب باشد. برای فیلم پرداختی بسیار ساده در نظر گرفته بودم. ماجرا از نظر خانم صاحبخانه نقل می‌شد. از آن به بعد دو سه‌بار دیگر از روی این قصه فیلم ساخته‌اند، منتها این فیلم‌ها زیادی پیچیده و پر لفت و لعاب بوده است. تروفو: گویا در اصل، قهرمان واقعه بی‌گناه از کار درمی‌آید و معلوم می‌شود که جک قصاب نیست. هیچکاک: اشکال کار همین‌جا بود. آیور ناولو که نقش مرد اصلی را بازی می‌کرد از هنرپیشه‌های بسیار معروف انگلیسی و محبوب خانم‌های تماشاگر بود و در آن زمان اسم و رسم بسیاری داشت. در سیستم ستاره‌سازی و ستاره‌پروری از این اشکال‌ها زیاد پیش می‌آید. اغلب چون نمی‌شود هنرپیشه‌ای را در نقش منفی گذاشت تمام خط قصه به هم می‌ریزد و زیر و رو می‌شود. تروفو: پس شما ترجیح می‌دادید که قهرمان واقعه جک قصاب از کار دربیاید؟ هیچکام: لزوماً خیر، ولی در همچین داستانی ترجیح می‌دادم که این آدم آخر داستان برود و در دل شب ناپدید شود به‌طوری‌که تماشاگر بالاخره نفهمد او گناهکار بوده یا بی‌گناه؛ اما چون نقش اول را هنرپیشه‌ی محبوبی به عهده داشت نمی‌شد این کار را کرد. در چنین مواردی به هر ترتیبی شده باید به تماشاگر حالی کرد که این آدم بی‌گناه است. تروفو: راستش تعجب می‌کنم که شما می‌خواستید برای فیلم پایانی در نظر بگیرید که توقعات تماشاگران را برآورده نکند. هیچکاک: در این مورد اگر انتظار تماشاگر گرد این سؤال دور بزند که آیا این آدم جک قصاب است و شما جواب بدهید: بله، جک قصاب است فقط یک شک را تأیید کرده‌اید. این به نظر من گیرایی و جنبه‌ی دراماتیک ندارد؛ ولی ما در اینجا راه دیگری را در پیش گرفتیم و نشان دادیم که این آدم جک قصاب نیست. شانزده سال بعد هم که فیلم سوءظن را با کاری گرانت می‌ساختم همین گرفتاری را داشتم، چون نمی‌شد، کاری گرانت را قاتل نشان داد. تروفو: خودش قبول نمی‌کرد؟ هیچکاک: لزوماً نه، ولی تهیه‌کننده صد‌در‌صد مخالفت می‌کرد. مستأجر اولین فیلمی است که احتمالاً دوره‌ی کار من در آلمان در آن اثر گذاشته است. تلقی من در این فیلم یک تلقی کاملاً غریزی بود. اولین‌بار بود که چنین سبکی را به کار می‌بردم. درواقع می‌شود گفت که مستأجر اولین فیلم من بود. تروفو: مستاجر فیلم بسیار خوبی بود و بدعت‌های تصویری فوق‌العاده‌ای را نشان می‌داد. من از آن خیلی خوشم آمد.