کتاب فوتبال علیه دشمن

(فوتبال،جنبه های اجتماعی و سیاسی)

معرفی مختصر کتاب «سایمون کوپر» ـ نگارندة کتاب حاضر ـ ، به 22 کشور سفر کرد تا تاثیر گاه عجیب فوتبال بر سیاست و فرهنگ این کشورها را درک کند. وی در عین حال تلاش کرد متوجه شود چه عاملی موجب می‌شود که کشورهای مختلف، این بازی ساده را این‌قدر متفاوت بازی کنند. کوپر در این مسیر با تعداد زیادی هوادار متفاوت فوتبال رو به رو شد؛ از هوادار اهل برلین شرقی که پلیس امنیتی آلمان شرقی به دلیل طرف‌داری تیم محبوبش آزارش داد، تا ژنرالی آرژانتینی که دیدگاه خاص خودش را دربارة تاکتیک‌ها داشت. او هم‌چنین اشتراک ترسناک میان فوتبال و سیاست را آشکار کرد، به ویژه در زمان حمله‌های یازده سپتامبر، که امثال «اسامه بن‌لادن» به شدت دغدغة فوتبال داشتند. حاصل تلاش کوپر، تحقیق جالبی دربارة فوتبال و جایگاهش درجهان است که نتیجة آن را در این کتاب خواهید خواند. او در این کتاب به بررسی قدرت و نفوذ فوتبال در عرصه‌های غیرفوتبالی؛ تاثیر پیچیدة فوتبال در دگرگونی ساختارهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی؛ به هم‌پیوستگی و از هم‌گسستگی ملیت‌ها و قومیت‌ها؛ توافق و تقابل فرهنگ‌ها و تمدن‌ها و... می‌پردازد.

شاید اوضاع از زمانی که صربستان اولین بازی‌اش را مقابل کرواسی انجام داد عوض شده باشد، ولی هنوز بازی تیم‌های ملی هلند و آلمان بزرگ‌ترین بازی انتقام‌جویانه‌ی اروپاست.

همه چیز از هامبورگ شروع شد؛ شبی در تابستان ۱۹۸۸، زمانی که هلند ۱-۲ آلمان را در نیمه نهایی جام ملت‌های اروپا شکست داد. در هلند، ملت آرام این کشور خودشان هم شگفت‌زده شدند. بیش از نُه میلیون هلندی، بیش از ۶۰ درصد جمعیتِ کشور، به خیابان‌ها ریختند تا این پیروزی را جشن بگیرند. با این که بازی سه‌شنبه شب و در وسط هفته برگزار شد، عظیم‌ترین گردهمایی عمومی پس از آزادی شکل گرفت. یکی از مبارزان نهضت مقاومت هلند در برنامه‌ای تلویزیونی گفت: احساس می‌شد انگار بالاخره در جنگ پیروز شده‌ایم.

گر بلوک، مربی ۵۸ ساله‌ی هلندی تیم ملی هندوراس پس از شنیدن خبر پیروزی هلند در خیابان‌های تگوسیکالپا با پرچم هلند شروع به دویدن کرد: از خوشحالی گریه می‌کردم، خیلی خوشحال بودم. فردای آن روز از رفتار خنده‌آورم خجالت کشیدم.

اهالی آمستردام در میدان لایدشپلاین دوچرخه‌هایشان را به هوا پرتاب می‌کردند و فریاد می‌زدند: هورا، دوباره دوچرخه‌هایمان را پس گرفتیم! قبلا آلمانی‌ها در بزرگ‌ترین دوچرخه دزدی تاریخ، تمام دوچرخه‌های هلندی‌ها را در زمان اشغال هلند مصادره کرده بودند!

دکتر ال.دی‌یونگ مرد ریزاندام سپیدمویی که ۴۵ سال اخیر عمرش را صرف نوشتن تاریخ رسمی هلند در جنگ جهانی در چندین جلد کرده، می‌گوید: وقتی هلند گل زد، در اتاقم شروع به رقصیدن کردم. من دیوانه‌ی فوتبالم و چه کردند این بچه‌ها! البته که این نوعی جنگ بود. عجیب است که انکارش می‌کنند.

ویلم فن هانگم که در فینال جام جهانی ۱۹۷۴ با پیراهن هلند رودرروی آلمان قرار گرفته بود، در مصاحبه با مجله‌ی هلندیِ Vrij Nederland هلند آزاد گفت: به طور کلی نمی‌توانم بگویم که آلمانی‌ها دوستان صمیمی من هستند. بکن باوئر آدم خوبی است. در ظاهر مغرور بود، اما این فقط به خاطر سبک بازی‌اش بود. او هر کاری را در زمین به سادگی انجام می‌داد. خبرنگار پرسید: پس مشکلِ آلمانی‌ها چیست؟ و فن هانگم پاسخ داد: خُب، البته مشکل آنها نیاکان عوضی‌شان است.

کلمه‌ی هلندی fout به معنای اشتباه، معنای خاص اشتباهی در جنگ بودن را هم دارد. خبرنگار که داشت نقش وکیل مدافع شیطان را بازی می‌کرد، گفت: خب، این که تقصیر آ‌ها نیست. فن هانگم گفت: شاید نباشد، اما حقیقت باقی می‌ماند. او پدر و دو برادرش را در بمباران‌های زمان جنگ از دست داده بود؛ زمانی که انتشار همان روزنامه به عنوان یک روزنامه‌ی زیرزمینی شروع شد. وقتی گفت: شرم‌آور است که ژاپنی‎های لعنتی فوتبال بازی نمی‌کنند. لحنش تاسف‌آمیز اما حالتش شوخ بود.

بازی هامبورگ یک عقده گشایی برای مردم سراسر جهان بود. در کنفرانس مطبوعاتی پس از مسابقه، ۱۵۰ خبرنگار خارجی از جا برخاستند و به رینوس میشل، مربی هلند ادای احترام کردند. خبرنگاری از روزنامه‌ی هلندی دی تلگراف ادعا کرد یک خبرنگار هم در جایگاه خبرنگاران از هلند طرفداری می‌کرد و گفته بود: شما دلیلش را می‌دانید.

فوتبالیست‌های حرفه‌ای همواره نسبت به حریفان‌شان مودب هستند، چون می‌دانند دوباره در جایی دیگر با آن‌ها روبرو خواهند شد، اما هلندی‌ها در مورد آلمانی‌ها مودب نبودند. رونالد کومان از این که آلمانی‌ها پیروزی‌شان را به آن‌ها تبریک نگفته بودند، خشمگین شده بود. او ادعا کرد که از آن میان فقط اولاف تون که پیراهنش را هم با او عوض کرده بود، رفتار خوبی داشته. رینوس میشل مربی هلندی که عبارت معروف “فوتبال جنگ است” منتسب به اوست، درباره‌ی بازی گفت: احساسی فراتر از رضایت و خوشحالی دارم. نمی‌خواهم دلایل احساس عجیبم را در این کنفرانس خبری بازگو کنم. او هنگام بیرون آمدن از تونل و ورود به میدان در شروع نیمه‌ی دوم در واکنش به تمسخر هواداران آلمان، با حالتی موقرانه انگشت وسطی‌اش را به سوی آن‌ها نشان داد!

آرنولد مورن معتقد بود شکست دادن هلند مثل پیروزی ایرلند برابر انگلیس ارزشمند است، اما این هم مقایسه‌ی خوبی نبود. چند ماه بعد کتاب شعری به زبان هلندی با عنوان هلند-آلمان، شعر فوتبالی چاپ شد. تعدادی از شعرها را شاعران حرفه‌ای سروده بودند و چندتایی را فوتبالیست‌های حرفه‌ای.

از زمانی که می‌توانم به یاد بیاورم

و پیش از آن

آلمانی‌ها می‌خواستند قهرمانِ جهان شوند

این شعر از هیرما فن فوس بود. شعر ژول دیلدر شاعر روتردامی با عنوان ۲۱/۶/۸۸ ]تاریخ آن بازی به یاد ماندنی[با وصف گلِ فان باستن تمام می‌شود:

آن‌هایی که به زمین می‌افتند

از گورهای‌شان سر بر می‌آورند

هانس بوسکمپ نوشت:

از کلی بافی احمقانه درباره‌ی مردم

یا یک ملت، متنفرم.

حسی از تناسب

خیلی برایم عزیز است

انتقامِ شیرین، فکر می‌کردم وجود ندارد

یا حداقل دوام ندارد

تا آن سه‌شنبه‌ی زیبا و باور نکردنی

در هامبورگ.