کتاب روشها و فنون مشاوره

خدمات یاورانه همکاران پرتلاش و گران قدر روانشناس و مشاور به مراجعان نیازمند در دوره همه گیری کرونا که به مدد الهی و بهره گیری از دانش، دانایی و تجربه انجام گرفت در کاهش اضطراب و آلام مراجعان در شرایط بحرانی، بسیار مؤثر واقع شد. در سالی که گذشت مردم عزیز کشورمان از لحاظ روانی، جسمانی اجتماعی اقتصادی تحصیلی و شغلی به خاطر مشکلات ناشی از همه گیری ویروس کرونا ایام سختی را گذراندند و متحمل عواقب و خسارات ناخواسته بسیاری شدند. در این دوره حساس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور، فعالانه و مسئولانه با تشکیل جلسات متعدد شورای مرکزی بنا بر ضرورت در دوره اضطرار، مجوز انجام مشاوره تلفنی در دوره کرونا را تصویب و اعلام کرد. هدف نهایی تمامی دوره های آموزش مشاور در دانشگاه ها و سایر مراکز آموزشی تربیت مشاورینی مؤثر و کارآمد با ویژگیهای زیر است: احراز دانش نظری و عملی در حیطه تخصصی مشاوره احراز خصوصیات مطلوب شخصیتی به عنوان مشاور هدفمندی ،امیدواری مثبت اندیشی صداقت و ..... همواره باید در نظر داشته باشیم که مرحله گزینش بررسی آمادگیها و وضعیت فرد متقاضی برای یادگیری و اجرای محتوای آموزشی و سپس مرحله آموزش یادگیری محتوای نظری و عملی لازم برای انجام صحیح کار در شرایط واقعی و در نهایت مرحله ورود به اشتغال و انجام یادگیری حاصل از دو مرحله قبل قرار دارد. در این مورد ذکر این نکته لازم است که مرحله گزینش و آموزش به مثابه دو بال یک پرنده اند که بدون حضور و وجود واقعی آنها پرواز هیچ گاه ممکن نخواهد بود. لذا فرایند آموزش و گزینش باید هم از نظر محتوا و هم از دیدگاه روش بسیار مهم تلقی شوند.

در این کتاب علاوه بر تأکید بر ارائه محتوای لازم برای اجرا در سه مرحله آغاز، ادامه و پایان یک جلسه مشاوره مؤثر موارد ضروری دیگری نیز نظیر بازی درمانی، مشاوره سوگ، کاربرد آزمونها در مشاوره مشاوره چند فرهنگی و اخلاق در مشاوره که اجزای ضروری و لاینفک یک جلسه مشاوره مؤثر هستند نیز در فصولی مطرح شده اند. همچنین در فصل دهم کتاب پرسشنامه هایی برای شناخت مراجع و نیز فرمهایی برای ارزیابی از نحوه فعالیتهای مشاور فرمها و شیوه های گزارش نویسی از جلسات مشاوره برای نگهداری در پرونده و سوابق مراجع به منظور بهره گیری در کمک به مراجع ارائه شده است. امید است با تعامل و کمک مشترکمان و به یاری حضرت حق بتوانیم در سه فرایند گزینش، آموزش، عمل کردن در یاری رسانی به مراجعانمان موفق و مؤید باشیم.

تقویت رابطه حسنه مشاوره ای تأکید میشود؛ ثالثاً به جای تشخیص و علت یابی مشکل مشاور به انعکاس احساسات مراجع اقدام میکند و بدان وسیله مراجع را یاری میدهد تا پس از گفتگو درباره مشکل خودش به بینش و خودشناسی برسد و راههایی را برای حل مشکل پیشنهاد کند و پس از بررسی جوانب آن در جلسه مشاوره، به انجامش بپردازد.

یکی از موارد مهمی که روش مشاوره مستقیم را از روش غیر مستقیم متمایز می سازد تاکید بر تشخیص و علت یابی مشکل مطرح شده در جلسه مشاوره است. بدین معنی که در روش مستقیم پس از تشخیص مشکل که با تلاش فراوان و توسط مشاور انجام می گیرد راه حل هایی برای درمان آن پیشنهاد میگردد در حالی که در روش غیر مستقیم مشاور خودش درصدد تشخیص و نام گذاری مشکل مراجع بر نمی آید و تشخیص را به مراجع واگذار میکند. مورد دومی که باعث وجه تمایز بین روش مستقیم و غیر مستقیم می شود میزان تأکید بر کاربرد فنون مشاوره در جلسه است پیروان روش مستقیم از فنون مشاوره به مقدار زیادی برای حل مشکل مراجع استفاده میکنند و بهره گیری از فنون را در درجه اول اهمیت قرار میدهند؛ در حالی که پیروان روش غیر مستقیم ایجاد رابطه حسنه را هسته اصلی فرآیند مشاوره به حساب می آورند و بر کاربرد فنون اهمیت زیادی نمیدهند. تفاوت سوم آن است در روش مستقیم مقدار زیادی از هدایت فعالیت های جلسه مشاوره بر عهده مشاور است؛ در حالی که در روش غیر مستقیم خود مراجع تا حد زیادی جلسه و بحثهای آن را هدایت میکند. این که کدام روش مستقیم یا غیر مستقیم مناسب تر و ارجح تر است، سؤال علمی درستی نیست؛ زیرا مشاور به تناسب موقعیت و شرایط مراجع و دیدگاه خودش میتواند روشی را انتخاب کند که سریع تر و بهتر به حل مشکل بیانجامد. در عین حال پیروان هر روش موفقیتها و نتایج مطلوبی را برای شیوه کارشان گزارش کرده اند. به طور کلی میتوان گفت در مشاوره با کسانی که مشکلات عاطفی و روانی دارند معمولاً روش غیر مستقیم مفیدتر است. در سایر موارد هنگامی که مسائل و مشکلات مراجعین پایه و اساس عاطفی مشخصی ندارد معمولاً روش مستقیم مؤثرتر است گرچه در جریان مشاوره در این گونه موارد نیز در ادامه جلسه زمانی که مشکلات عاطفی مطرح میگردد باید از روش مناسب استفاده شود.