کتاب شعر و اندیشه

فلسفه (مثلاً، در زبان نیچه میدود و رنگی دیگر به آن می دهد. تنها در زبان «اشارت» و به لفظ اندک و معنی بسیار است که از چنان حالها سخن گفته می شود. اگر در زبان شعر ابهام و ایجاز و پیچیدگی هست و در زبان علم روشنی و آشکاری این نیست که شاعر خودسرانه سخنی ساده را می پیچاند چنین ،شاعري با همه استعدادی که ممکن است داشته باشد، سرانجام چه بسا نه چندان کامیاب از کار در می آید، مانند خاقانی بلکه پیچیدگی و ابهام در شعر شاعر اهل اندیشه برآمده از ساحت اندیشه ی اوست. وگرنه هستند شاعرانی کامیاب، چون سعدی، که در نهایت توانایی در زبان شعر شعرشان آسان و همه فهم است. زیرا در غزل سعدی کمتر اندیشه ای از آن دست هست.

انسان در مقام تنها باشنده ي پرسنده ي جهان با دو گونه پرسش از چیستی باشندگان ساحت های دوگانه ای از شناخت دارد: يکي ساحت «دانش» و دیگری ساحت بینش یا معرفت ساحت نخست وابسته به جهان پدیدار (فنومن) است. در ساحت نمود انسان همچون باشنده اي قدرتمند و فرمانروای طبیعت نمودار میشود زیرا با پژوهش در نمود چیزها به چند و چون آنها پی میبرد و به دست یازیدن در طبیعت و در آوردن چیزها در قلمرو علم و اراده ی خود توانا می شود ـ از علم اجمالی و عملی باغبان گرفته تا دانشهای کیهانی و فنی امروز این مرتبه ی اندیشه ی باشنده نگر و اصالت دادن به باشنده بی پرسش از بود اوست و دیگر فرارفتن از ساحت نمود و پرسش از بود چیزهاست. این پرسش است که انسان را به مرتبه ی راز رازها می برد و با کل هستی برابر می نهد. با سرگشتگی در برابر این راز است که ناتوانی و ناچیزی وی را بر وی آشکار می کند و انسان را در دام سر همه ي پرسش ها و ژرف ترین همه ی پرسشها می اندازد

شعر مهم ترین عنصر هنری و رسانه ی فرهنگی در فضای فرهنگی ایرانی بوده و دیرزمانی شاعران در مرکزی ترین جایگاه فرهنگ ایرانی قرار داشته اند. شورمندی و دلبستگی نویسنده ی این کتاب برای نگرش شاعرانه و زبان آن نیز که چه بسا از طبع قومی ایرانیش بر می خیزد، در طول بیست و اندی سال گذشته شعر را یکی از مشغله های اندیشه ی وی ساخته و حاصل آن مقاله های این مجموعه است که درباره ی شعر و هنر و ماهیتشان و ربطشان با اندیشه اند در ویرایش دوم این کتاب هفت مقاله ی تازه بدان افزوده شده و مقاله های پیشین نیز پیراسته تر شده اند. در ویرایش تازه اسوم از این کتاب متن مقاله ها همان است که بود. اما در نقطه گذاری و پاراگراف بندی آن بازنگری کرده ام. همچنین برخی جمله های دراز و گنگ در متن پیشین را تا جای ممکن کوتاه و روشن و دو سه جمله ی نارسا را حذف کرده ام گهگاه برخی واژه های تازه را جانشین واژه های پیشین کرده ام همه ی مقاله ها، گرچه به ادبیات می پردازند بیش تر وجهی فلسفی دارند و به ادبیات و هنر از دیدگاه ربط آن با ذات انسان و تاریخ و جامعه و فرهنگ می نگرند.