کتاب سیر زبانشناسی

کنجکاوی انسان درباره همه پدیده های جهان و از جمله خود او موجب شد که از نخستین دوره های تفکر، زبان نیز به عنوان موضوعی مهم مورد توجه قرار گیرد . از این رو ، از آغازین دوره های شناخته شده در تاریخ در طول سده های پیاپی در میان برخی اقوام پژوهشگرانی به بررسی زبان و ویژگیهای آن پرداختند. در واقع ، دانش زبان همواره به عنوان یکی از نخستین زمینه های علمی در میان آموزش و فرهنگ همه اقوام اهمیت ویژه ای داشته است . از جمله در هند ، چین ، یونان ، رم ، و سرزمینهای اسلامی و ایران، پژوهشگران برجسته ای زبان را بررسی کرده و در این زمینه آثار پرارزشی از خود برجای گذاشته اند . در سرزمین هند، زبان سانسکریت باستان تقریباً از نیمه هزاره پیش از میلاد مورد توجه و بررسی زبانشناسان هندی بوده است. زبان یاد شده زبان مجموعه کهن ترین سرودهای دینی بر همایی یعنی ریگ و دا بود و از همین رو، سانسکریت و دایی گفته می شود. سرودهای مذکور به سالهای حدود ۱۲۰۰ پیش از میلاد مسیح مربوط می شود که زبان آن در دوران هند باستان قدیمی شده بود. سرودهای دینی یاد شده برای هندوان مقدس بود و از همین رو ، بسیار مورد توجه آنان قرار داشت. اما ، زبان یاد شده و نیز سانسکریت دوران بعدی که سانسکریت باستان نامیده می شود، به تدریج قدیمی شده و از کاربرد عادی...

فردینان دو سوسور و آغاز زبانشناسی جدید

هستند ( کریستال، ص ۱۶۱) از این رو، زبان از یک سو بر پایه توانایی گویایی و از سوی دیگر محصول مجموعه ای از قراردادهای ضروری است که یک گروه اجتماعی پذیرفته اند. در واقع ، همین قراردادهای زبانی است که به سخنگویان امکان میدهد توانایی مذکور را به کار ببندند. بنابراین، همه سخنگویان یک جامعه زبانی، زبان خاصی را به طور مشترک دارا هستند که بر پایه آن با یکدیگر سخن میگویند لاینز ، ۱۹۶۸ ، ص (۵۱) . آنچه سخنگویان می گویند نمونه های گفتار است که زبانشناس از آنها به عنوان شواهدی برای تشخیص و بررسی جنبه های گوناگون پدیده مشترک زبان استفاده میکند. بر این پایه، روشن است که گفتار پدیده ای مادی، فیزیولوژیایی و روانشناختی است. یعنی هم به فرد سخنگو و هم به قراردادهای اجتماعی زبان مربوط است. با این حال، از میان عوامل گوناگونی که در گفتار مؤثر است، زبان عمده ترین عامل به شمار میرود. در واقع ، زبان به گفتار سخنگویان یک جامعه یکپارچگی می بخشد، هر چند که زبان در هر جامعه زبانی گونه های متفاوتی را شامل می گردد. تمایز میان زبان و گفتار موجب میشود که آنچه اجتماعی و در عین حال ضروری و اصلی است از آنچه فردی و ثانوی است متمایز شود. زبان محصول جامعه است که هر فرد سخنگو به طور طبیعی آن را فرا می گیرد در حالی که گفتار کنشی فردی است که به عمد و به خواست فرد سخنگو پدید می آید به این ترتیب، مرز میان روابط و قراردادهای اجتماعی زبان که با به کار گیری آنها هر فرد سخنگو میکوشد اندیشه خود را بیان نماید و جریانهای روانی جسمانی خاصی که به او امکان میدهد به آن روابط و قراردادها تحقق عینی ببخشد مشخص می شود ( سوسور ، صص (۱۴-۹) به علاوه، اصل مهم دیگری که از ویژگی اجتماعی بودن زبان ناشی میشود این است که هیچ یک از سخنگویان نمیتواند بنا به خواست خود در آن تغییر ایجاد کند (سوسور ، ص ۱۹) .

بنابر مطالب بالا ، زبان به عنوان نظامی از نشانه ها و قراردادهای اجتماعی پدیده ای یکپارچه و همگون است که میان سخنگویان یک جامعه استوار شده است . نشانه های زبانی مفاهیم را با صورتهای آوایی پیوند می دهند و هر دو بخش یاد شده یعنی مفهوم و صورت آوایی در اصل پدیده هایی روانشناختی است. پیوندهای میان مفاهیم و صورتهای آوایی که قبول عام بافته است و روی هم زبان را پدید می آورد واقعیتهایی است که در ذهن سخنگویان جای...

در طول تاریخ فرهنگ و دانش انسان بررسی زبان همواره به عنوان موضوعی مهم مورد توجه بوده است. از این راه در طول دورانهای پیاپی و در سرزمینهای گوناگون جنبه های ساختی و معنایی زبان مورد بررسی قرار گرفته است. در دوران کنونی نیز بررسی زبان از دیدگاههای نظری و کاربردی گوناگون بیش از پیش گسترش یافته و در نتیجه به نوبه خود در عمق بخشیدن به دانش انسانی بس موثر بوده است. با این حال بیشک آشنایی با چگونگی و نیز گسترش نظرات و پژوهشهای اندیشه گران و زبانشناسان دورانهای گذشته درباره زبان به ژرفتر شدن بینش ما در این زمینه کمک میکند. کتاب حاضر نیز به منزله تلاشی به همین منظور و در همین سو می تواند به شمار رود.

در این کتاب کوشش شده تا بررسی و توصیفی متناسب درباره سیر بررسی زبان و نیز اصول مکتب ها و نظریه های زبانشناسی از آغاز تا زمان کنونی ارائه شود و روشن است که تدوین  چنین کتابی که به گستره وسیعی از اندیشه ها و نظریه های زبانشناسی می پردازد کار بس دشوار است.