کتاب معنای شر نگاهی انسان شناسی به گفتمان شر فرهامه

شر چشم اندازهایی فسیح و فراخ در نظام اندیشه ورزی بشر ایجاد کرده است. همچنین مسئله شر یکی از اساسی ترین مباحث الهیاتی به شمار میرود که بحرانهایی را در رد و وجوب دین داری و یکتاپرستی پدید آورده است حتی میتوان گفت که چون شر مبادی دینداری و مذهب را به چالش کشید اندیشه های ناظر بر ثنویت پدید آمدند. اگر خداوند رحمان عالم و قادر است پس چرا شر وجود دارد؟ پاسخ به این پرسش ما را با پرسشهای دیگری روبه رو میکند مثل اینکه پرسیده میشود: خدا تا چه اندازه مسئول شخصیت بخشی به خیر و شر است؟ مشخص است که هیچ پاسخ کامل و قانع کننده ای برای این پرسشها وجود ندارد اینجا را میتوان نقطه بی بازگشت» خواند؛ جایی که شر قطعیت و کمال را نشانه میگیرد شر ناظر بر اندیشه هایی میشود که عدم کمال و نقصان در کل را بروز میدهد و باب را برای طرح اندیشه ها و مفاهیمی که هستی و خطا پذیری خالق یکتا را هدف قرار میدهند میگشاید شیوه پاسخ دهی مردم به شر بر پایه فرهنگ و اعتقادات و مفروضاتی است که جهان بینی آنها را تعیین میکند. در همین مرحله است که موضوع شر برای انسان شناسی جالب میشود و پای انسان شناسان به جوامع بدوی تا مدرن باز میشود تا برای درک جورچین شر تکه های دیگری بیابند. میدانیم آن اندیشه هایی که در پی پاسخ دهی به شر هستند فرصت گفت و گویی خلق میکنند تا به مرزها و محدوده های انسانیت بیشتر بیندیشیم. اکنون میدانیم که اندیشه های دوگانه پنداری بخشی از ساختار فکری بشر شده است و..

مورد دوم در یوم کفاره است. در آن مناسبت گناهان جمعی اسرائیل که به طور ویژه با سه واژه خط، بشع و عاوون بیان می شدند توسط کاهن اعظم ذکر می گشت. کاهن اول خودش به گناهانش اعتراف میکرد به این ترتیب، اعتراف بخشی از فرایند اقامه حق، یعنی همان رابطه معهود بین بنی اسرائیل و خداوند بود. بعلاوه، شر نجاست نیز محسوب شد و در این معنا عیبی مسری قلمداد می شد که وضعیت فرد را متأثر میساخت وقتی شر به فرد می رسید، او ناپاک، نجس یا ملوث می گشت. موضوع نجاست یا رجاست سابقه بسیار دیرینه ای دارد و در شماری از ادیان یافت می شود. برای فهم این موضوع باید آن را با مفهوم قدسیت پیوند دهیم. همان طور که گناه را فقط با توجه به عهد یعنی شکستن یک رابطه صحیح بر حسب ساختن همین رابطه صحیح میتوان درک کرد پس نجاست را نیز فقط با توجه به طهارت می شود درک نمود. اما قطبیت بین پاکی و نجاست به دووجهی درونی در مفهوم امــر قدسی باز می گردد. در نظر یونانیان واژه مقدس ها گیوس به معنای تقدیس شده پاک، سپنت و در عین حال هتک حرمت شده نجس و ملعون بود. و واژه ساگر در زبان لاتینی همین دوگانگی معنایی را در دل خودش دارد در مناسک برهماییان نیز این دوگانگی پاک و ناپاک مشخص است مثلاً وقتی که جشن های خاص گناهان فرد قربانی کننده زدوده میشود او برای مناسک مقدس آماده می گردد در حالی که در انتهای مناسک جشنی مشابه گرفته میشود تا او را به حیات عادی بازگردانند.