کتاب بحران مشروطیت در ایران مطالعات سیاسی

از هر دیدگاهی که به نهضت مشروطیت ایران نظر شود، این تحول نقطه عطف تاریخ معاصر ایران به شمار میرود مشروطیت فقط یک پدیده اجتماعی ساده نبود بلکه از جهت سیاسی اقتصادی و فرهنگی میراث قبلی خود را به چالش می خواند. با مشروطیت ایران وارد گردونه ای از تحولات شد که با خود الگوهای تازه ای به ارمغان آورد. از سویی مباحث عدیده ای در باب حقوق انسان مطرح شد و برای نخستین بار تأملی نظری در میراث به جای مانده از گذشته صورت گرفت و تلاش های قابل توجهی - اگرچه ناکام برای انطباق آن با شرایط روز انجام گرفت. از دیدگاه اقتصادی ایران جزیی از دنیایی شد که باید زیر تأثیرات شگرف جهان سرمایه داری باشد و به مثابه یک کشور پیرامونی میزبان سرمایه دارانی گردید که بیش از همه در پی دستیابی به نفت و سایر منابع خام کشور بودند. کشف نفت همزمان با مشروطیت ایران و نیز همزمانی رقابتهای شرکت های بزرگ چند ملیتی در پهنه کشور با این تحول تاریخی - نقش بسیار تعیین کننده ای در جهت گیری مشروطه داشت برای نخستین بار در ایران گامهای عملی برای ادغام در نظام جهانی سرمایه داری برداشته شد.

با این حال به مشروطیت ایران نمیتوان به صورت یک رویداد تک عاملی نگریست. این تحول تاریخی محصول بسترسازیهای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، دینی و اجتماعی بود که دست در دست یکدیگر به آن خیزش تاریخی منتهی...

جمشید به ارباب سیاوش نوشته شده بود وقتی در سال ۱۳۲۱ قمری بهاییان یزد مورد حمله قرار گرفتند تعداد زیادی به تهران کوچیدند و در املاک ارباب سکونت جستند و به استخدام او در آمدند. از جمله کسانی که توسط ارباب پذیرایی شایانی شد هیپولیت دریفوس یهودی بهایی شده فرانسوی بود که از خانواده مشهور دریفوس و از محارم عبد البهاء بود دریفوس در پارک مشهور اتابک که متعلق به علی اصغر خان امین السلطان بود و ارباب جمشید به یک کرور تومان آن را با کلیه اثاثیه گران قیمتش خریده بود پذیرایی شد. همچنین تجارتخانه های جمشیدیان در قم کاشان و اصفهان از او و همراهانش پذیراییهای مفصلی به عمل آوردند. بین شخص عباس افندی مشهور به عبدالبهاء با ارباب جمشید روابط صمیمی برقرار بود. او ارباب را شخصی خیر خواه میخواند و بلند همت عبدالبهاء به پیروانش دستور داد با ارباب با امانت و صداقت و همت رفتار نمایند تا سرمشقی برای دیگران باشند چرا که: «خدمت او خدمت من است و صداقت و امانت او صداقت و امانت من». از جمله افرادی که با بهاییان و همچنین از لیان بسیار محشور بود، ادوارد براون معروف است. او در سال ۱۸۸۷ دکترای طب گرفت و قرار بود از آغاز سال میلادی بعد در بیمارستانی به جراحی پردازد لیکن راه دیگری در پیش گرفت. براون در لندن به شاگردی محمد باقر بواناتی شیدانی معروف به ابراهیم معطر فرزند صابر شیدانی اشتغال داشت. این شخص در یکی از دهستانهای بوانات از توابع استان فارس متولد شد، در جوانی به شیراز رفت و معلم گردید. آنگاه زبان انگلیسی آموخت و بعد از مدتی تغییر لباس داد. بواناتی در بوشهر به مترجمی کنسولگری انگلیس رسید، سپس به لندن رفت و مجدداً به تهران بازگشت و در ۱۳۱۰ش درگذشت براون زبان فارسی را نزد او آموخت و در کتاب یک سال در میان ایرانیان شرح آشنایی خود را با او باز نوشت. به گفته براون، بواناتی در نصف جهان سیاست کرده بود و نیم دو جین از السنه حیه دنیا را می دانست. بواناتی ابتدا شیعه بود سپس درویش شد، آنگاه به مسیحیت گروید، پس از مدتی بی خدایی گری یهودی شد و سپس مذهبی اختراع کرد که نام آن را اسلام...