کتاب در مشروطه چه گذشت؟

چکیده

معرفی مختصر کتاب جلد دوم از مجموعة «در مشروطه چه گذشت؟» مقطع مهم و سرنوشت‌ساز قیام عمومی ملت ایران به رهبری علما برای برپایی عدالتخانه و جلوگیری از خودکامگی و خودسری‌های شاه و درباریان و تغییر این خواست به مشروطه و صدور دستخط آن توسط مظفرالدین‌شاه را دربرمی‌گیرد. از جمله نکات ذکرشده در کتاب می‌توان به این موارد اشاره کرد: نخست آن که به نظر نگارنده نهضت عدالتخواهی یک حرکت عمومی و خواست مردمی بود. دوم آن که دولت انگلیس، به طور قطع و یقین در انحراف نهضت عدالتخواهانة مردم و تشکیل نظام غرب‌گرایانه مشروطیت و تبدیل آن به نظام کاملا استبدادی و وابستة «پهلوی» نقش موثر و حساب‌شده‌ای داشته است و سوم آن که در وقایع‌نگاری‌های عصر مشروطه، اهانت به برخی افراد به ظاهر مخالف مشروطه یا دارای ایدة متفاوت از جمله شیخ فضل‌الله نوری دیده می‌شود که به نظر نگارنده این اهانت‌ها کاملا بی‌اساس است و به طور کلی چنین دیدگاهی صحیح نمی‌باشد. کتاب در دو بخش با عنوان «حوادث و وقایع منتهی به صدور فرمان مشروطیت» و «تحلیل وقایع مهاجرت و تحصن» را دربرمی‌گیرد. در بخش دوم کتاب نقش روشنفکران، فرماسونرها و انجمن‌های مخفی در وقایع منتهی به صدور فرمان مشروطه، نقش دولت انگلیس در تحصن سفارت، و نقش علما و روحانیون در نهضت عدالتخواهی تا صدور دست‌خط تشکیل مجلس شورا بررسی شده است.