کتاب مهاتما گاندی نشر روزبهان

(سرگذشتنامه ماهاتما گاندی،1869-1948م)

سال ۱۹۲۱، نمودار اوج اقتدار گاندی است. وی دارای قدرت معنوی بزرگی است و بی‌آنکه خود در پی کسب آن برآمده باشد، قدرت سیاسی تقریباً نامحدودی به او تفویض کرده‌اند. ملت وی را مقدس می‌داند. از او تصاویری به صورت شری کریسنا می‌سازند. در دسامبر ۱۹۲۱، کنگره ملی سرتاسر هندوستان اختیار مطلق به او می‌دهد و کلیۀ اختیارات خود را با حق تعیین جانشین به او وامی‌گذارد. او پیشوای بلامعارض هند است. باز کردن زنجیر انقلاب سیاسی منوط به ارادۀ اوست یا اگر بخواهد می‌تواند یک رفرم مذهبی به عمل بیاورد. ولی او چنین نکرد و نخواست که چنین کند. آیا به علت عظمت معنوی او بود یا به سبب حجب اخلاقی‌اش؟ شاید به هر دو جهت. برای هرکس به‌خصوص برای کسی که با تمدن دیگری تربیت یافته باشد غیرممکن است بتواند به بطون وجدان بشری، به‌خصوص وجدانی به عمق و ظرافت وجدان گاندی، راه یابد. مشکل است حکم کرد که در گرداب حوادثی که در آن سال پرآشوب هند را به هر سو می‌غلتاند دست ناخدا همیشه قرص و محکم و بی‌لرزش و انحراف این کشتی عظیم را هدایت می‌کرده است؛ لیکن من تلاش می‌کنم آنچه را که به خیال خود از این معمای زنده دریافته‌ام با احترام مذهبی خاصی که برای این مرد بزرگ قائلم و با اخلاصی که موهبت آن را مدیون اخلاص پاک او هستم بازگویم. اگر قدرت گاندی عظیم بود، خطرات استفاده از آن قدرت کوچک‌تر از آن نبود. به‌تدریج که نهضت عمومی توسعه می‌یافت و ارتعاش آن صدها میلیون مرد را به تکان درآورد، هدایت آن و حفظ تعادل خود ناخدا در این دریای متلاطم‌تر مشکل‌تر می‌نمود. آشتی دادن بین حفظ تعادل و وسعت نظر با چنین توده‌های لجام گسیخته مشکل فوق بشری بود. ناخدای مهربان و مقدس دعا می‌خواند و به فضل خداند متکی می‌شود، لیکن صدایی که می‌شنود مخلوط با غرش طوفان به گوشش می‌رسد. آیا به گوش دیگران نیز می‌رسد؟