درباره لیست ها، جایزه و نشان لاک پشت پرنده چه می دانید؟
حتماً برای شما هم پیش‌آمده که قصد داشته باشید برای فرزندتان یا یکی از بستگان کم سن و سالتان، کتابی انتخاب کنید.
دقیقاً از همین‌جاست که گستردگی و پیچیدگی‌های انتخاب یک کتاب خوب و مناسب، به‌خوبی آشکار می‌شود؛ آن‌هم برای رده‌ی بچه‌ها …
البته قصد نداریم در این چند سطر، شما را بترسانیم و کاری کنیم که قید خرید کتاب و هدیه‌ی کتاب به کودکان و نوجوانان اطرافتان را بزنید؛ اما بد نیست کمی راجع به حساسیت و ظرافت‌های انتخاب کتاب برای رده‌های سنی کم سن و سال بپردازیم تا شاید کمکی باشد برای کاهش استرس انتخاب و در ادامه، یک انتخاب دل‌چسب و تقریباً مطمئن.
یک کتاب خوب ممکن است کودک شما را مانند یک دومینو، به مطالعه‌ی کتاب بعدی هدایت و تشویق کند و شیرینی مطالعه و دنیای رؤیایی و زیبای کتاب و کتاب‌خوانی را به کام کودک و نوجوان شما بچشاند.
یک کتاب خوب برای کودک و نوجوان کتابی است که متناسب با سن و سال مخاطب، محتوای مطلوب و جذابی داشته باشد
متناسب با فرهنگ ما باشد
پس درنتیجه نمی‌توان تمام کتاب‌های ترجمه‌ای را با هر نوع ترجمه، مناسب فرزندانمان دانست.
چه‌بسا هنجارهایی که در کشور و فرهنگ و شهر و دیار ما ناهنجار باشد و بالعکس؛ ضمن اینکه قلم و نوشتار مترجم و آشنایی وی با دنیای کودک و نوجوان تأثیر بسیار زیادی در گیرایی و جذابیت و تأثیر خود کتاب دارد.
در انتخاب کتاب داستان، مخصوصاً برای سنین محدوده‌ی نوجوانی، اگر قصد و هدفتان این است که موضوع خاصی را در قالب داستان آن کتاب، به مخاطبتان منتقل کنید، مراقب باشید که این انتقال پیام، به‌صورت محدود و غیرمستقیم باشد.
این موضوع متأسفانه در کارهای تربیتی و فرهنگی ما خیلی رعایت نمی‌شود؛ یعنی سعی می‌کنیم به‌اشتباه، در یک فیلم یا کتاب یا محتوا، به‌صورت مستقیم ده ها هدف را نشانه بگیریم و در ذهن مخاطب القاء کنیم…
درصورتی‌که طبق اصول صحیح، این کار باید آهسته‌آهسته و غیرمستقیم و محدود انجام پذیرد و نباید اختیار و شخصیت و انتخاب مخاطب را زیر سؤال ببرد؛ حتی اگر کودک و نوجوان باشد.
حواستان به صحافی و نوع جلد و صفحات و حتی بوی کاغذ و رنگ‌های کتاب باشد.
چون مخاطب شما کودک است، از صحافی محکم‌تر و کاغذ سبک و محکم و رنگ‌های شفاف و کارشناسی شده استفاده‌شده باشد.
طراحی شخصیت‌ها و تصویرسازی به‌گونه‌ای باشد که متناسب با سلیقه‌ی مخاطبان باشد و خیلی جیغ و خیلی بی‌روح نباشد.
اندازه فونت یا قلم و نوشتار باید متناسب با سن و تحصیلات بچه‌ها باشد؛ هرچقدر مخاطب کم سن و سال‌تر باشد، متن‌ها باید کمتر اما درشت‌تر باشند و واضح‌تر.
قطع و اندازه‌ی کتاب‌ها برای کودکان کم سن و سال عموماً خشتی یا همان مربع شکل بزرگ است ولی با اوراق و وزن کم تا برای کودک، حمل و نقلش آسان باشد و خاطره‌ی لحظات و مطالعه‌ای شیرین را بسازد.
خرید کتاب از ناشر و نویسنده و مترجم و شاعر و مخصوصاً تصویرگران زبردست و خبره و شناخته‌شده‌ی دنیای کتاب‌های کودک، کار انتخاب کتاب را بسیار ساده‌تر می‌کند اما باز نمی‌توانند کاملاً و صددرصد بجای شما و کودکانتان انتخاب کنند.
بازهم تأکید می‌کنیم که حتماً چند سطر از کتاب را بخوانید، مخصوصاً اگر کتاب ترجمه‌ای باشد و ببینید آیا متن ازلحاظ نگارشی و ویرایشی و محتوا، جذابیت دارد یا خیر؟
این موارد، تنها بعضی از نکاتی است که برای انتخاب کتاب کودک و نوجوان باید در آن‌ها دقت داشت.
با توجه به این حساسیت‌ها و ظرافت‌ها، در سراسر دنیا گروه‌ها و جشنواره‌ها و افرادی هستند که به‌صورت تخصصی در این حوزه فعال‌اند؛ یعنی به معرفی کتاب‌های مناسب و جدید برای کودکان و نوجوانان می‌پردازند و حتی بعضی جوایز و جشنواره‌ها، از این هم خاص‌ترند و به موضوع ویژهای در این دنیای بزرگ می‌پردازند.
طبیعتاً دسترسی به فهرست و کتاب‌هایی که این محافل، معرفی می‌کنند، کار ما را برای انتخاب، بسیار ساده‌تر خواهد کرد، چراکه می‌توانیم مطمئن باشیم که افرادی خبره و کارکشته، پیش از ما و فرزندانمان، این مسیر را با چشم بازتر و اطلاعات و اشراف علمی بیشتر انجام داده‌اند و زحمت ما را کم کرده‌اند.
در بخش دسته‌بندی‌های سایت ایده بوک، کتاب‌های معرفی‌شده‌یا برندگان جوایز بسیاری از این گروه‌ها، تفکیک و دسته‌بندی‌شده است.
خوشبختانه در کشور ما نیز از گذشته تاکنون، این دغدغه وجود داشته و جوایز و جشنواره‌هایی با محوریت کودکان و نوجوانان، بوده و هست.
یکی از این جوایز، جایزه‌ی «لاک‌پشت پرنده» است؛ جایزه‌ای که به کتاب‌های جدید و برگزیده‌ی کودک و نوجوان در هر فصل تخصیص داده می‌شود. نام این جایزه و لیست، برگرفته از یکی از داستان‌های «کلیله‌ودمنه» است.
درواقع لاک‌پشت پرنده‌یک فهرست و مجموعه کتاب است که از سال 1391 تحت فعالیت‌های «شهر کتاب» و به‌عنوان ضمیمه‌ی فصلنامه‌ی «پژوهشنامه‌ی ادبیات کودک و نوجوان» توسط گروهی از کارشناسان خبره و اهل‌فن، معرفی و چاپ می‌شود و از دل این لیست پرتعداد و باکیفیت، به یک یا چند عنوان برتر، نشان لاک‌پشت پرنده‌ی طلایی و نقره‌ای تعلق می‌گیرد و حتی تعداد لاک‌پشت‌های دریافتی هر کتاب نشان از کیفیت بیشتر آن کتاب دارد.
پس می‌توان این نشان یا لیست را به این صورت تفکیک کرد:
- کتاب‌هایی از این لیست که به‌صورت خاص حائز جایزه‌ی «نشان طلایی لاک‌پشت پرنده» شده‌اند.
- کتاب‌هایی از این لیست که به‌صورت خاص حائز جایزه‌ی «نشان نقره‌ای لاک‌پشت پرنده» شده‌اند.
- کتاب‌هایی که شش نشان لاک‌پشت پرنده دارند. این کتاب‌ها بیشترین هماهنگی را با معیارهای اعلام‌شده داشته باشند و افزون بر آن، نکته‌ای ویژه در محتوا یا فرم آن‌ها به چشم بخورد.
- کتاب‌هایی با پنج نشان لاک‌پشت پرنده که بیشترین هماهنگی را با معیارهای اعلام‌شده دارند.
- کتاب‌هایی که چهار نشان لاک‌پشت پرنده که هماهنگی نسبی با معیارهای اعلام‌شده دارند.
- کتاب‌هایی که سه نشان لاک‌پشت پرنده ضمن برخورداری از ارزش‌های ادبی ذکرشده در این متن، تضادی با معیارهای فرهنگی ذکرشده نداشته باشند. دارند
- تمامی مجموعه فهرست‌های کتاب‌های معرفی‌شده‌ی لاک‌پشت پرنده (که از سه تا 6 نشان لاک‌پشت پرنده دارند).
و اما نشان‌های طلایی و نقره‌ای لاک‌پشت پرنده؛
هرسال یعنی هر چهار شماره (چهارفصل) به یک یا حداکثر سه کتاب پدیده‌ی آن سال، یعنی کتاب‌های ویژهای که بیشترین هماهنگی را با معیارهای لاک‌پشت پرنده داشته باشند نشان طلایی و به کتاب‌هایی که بر اساس معیارهای لاک‌پشت پرنده شایسته تقدیر شناخته شوند، نشان نقره‌ای اهدا خواهد شد که ناشران می‌توانند این نشان را روی جلد کتاب‌هایشان درج کنند.
نامزدهای اولیه‌ی نشان طلایی و نقره‌ای، از میان کتاب‌هایی انتخاب می‌شوند که در آن سال، موفق به دریافت پنج و شش لاک‌پشت شوند.
در ادامه تمامی کتاب‌های مجموعه فهرست‌های لاک‌پشت پرنده‌ی موجود در ایده بوک را که تاکنون ارائه‌شده است را به تفکیک مشاهده می‌فرمایید:
برای مشاهده کتاب های هر فهرست کافیست روی آن کلیک کنید.
فهرست چهل‌وچهارم لاک‌پشت پرنده
فهرست بیست‌وهشتم لاک‌پشت پرنده
فهرست بیست‌وهفتم لاک‌پشت پرنده
فهرست بیست‌وپنجم لاک‌پشت پرنده
فهرست بیست‌وچهارم لاک‌پشت پرنده
در پایان؛
به گفته‌ی دست‌اندرکاران فهرست و نشان و جایزه‌ی «لاک‌پشت پرنده»، معیارهای راه‌یابی کتاب‌ها به این فهرست و دریافت نشان، به شرح ذیل است:
- دستیابی به سبک شخصی و توانایی در آفریدن جهانی تازه و فضای منحصربه‌فرد؛
- هماهنگی و تناسب میان اجزای سازنده کتاب، اعم از محتوا، زبان، شکل اجرایی متن، گرافیک، آماده‌سازی، مواد به‌کاررفته و چاپ کتاب؛
- توجه به ظرفیت‌های زبان، نوآوری در حوزه‌ی زبان فارســی و کمک به گسترش و پویایی آن؛
- پیوند با پیشینه‌ی ادبی، امکان فراتر رفتن از سنت‌های ادبی و گشودن افق‌های تازه؛
- نوآوری در ارائه‌ی شکل‌های تازه‌ی ادبی و پیشــنهادهای نو در فضای ادبیات کودک ایران و جهان؛
- توجه به درستی و غیر جانب‌دارانه و به‌روز بودن اطلاعات در کتاب‌های اطلاعاتی، اعم از کتاب‌های دینی، علوم انسانی، علمی و آموزشی و… در کنار توجه به نوآوری در شیوه تألیف، گرافیک، نوع مواد و چاپ؛
- احترام به ارزش‌های مردم ایران و پرهیز از طرح مسائلی که در آن‌ها ارزش‌های مردم و اقوام ایرانی مورد تمسخر قرار گیرند؛
- توجه به زیست هم‌زمان کودکان ایرانی در چارچوب مرزهای ملی و عضویت در جامعه‌ی جهانی؛
- توجه به روحیه و تفکر انتقادی و برجسته‌سازی پرسشگری؛
- احتــرام به تفاوت‌های فردی کــودکان و مقاومت در برابر یکسان‌سازی و همسان‌سازی کودکان و توجه به احساس رهایی آنان؛
- توجه به پیچیدگی‌های دنیای واقعی کودک، خواسته‌ها و نیازهای کودکان امروز و پرهیز از ساده‌سازی و ساده‌انگاری و همچنین تحمیل دنیای بزرگ سالانه به کودکان؛
- احترام به ارزش‌های همه بشری، عام و جهان‌شمول مانند صلح و امنیت، مدارا و گفت‌وگو، احترام به انسان‌ها و همدلی با آن‌ها، در کنار احترام به دیگر موجودات، مخالفــت با هرگونه تبعیض، رعایت حقوق همه‌ی انسان‌ها، به‌خصوص کودکان، همچنین کودکان با نیازهای ویژه و احترام به محیط‌زیست.
امیدواریم این مقاله توانسته باشد، اندکی از دغدغه و دل‌نگرانی‌های والدین و کودکان و نوجوانان و مربیان و معلمین و اولیای تربیتی و سایر دست‌اندرکاران تعلیم و تربیت را برای انتخاب سریع و مطمئن کتاب یا کتاب‌های خوب، برطرف کند.
پیشنهاد می‌کنیم، با دنبال کردن سایر دسته‌بندی‌های ایده بوک، از جدیدترین و معتبرترین منابع در حوزه‌های مختلف، بهره‌مند گردید و اگر خود شما نیز پیشنهاد جدیدی برای یک گروه و دسته‌بندی خاص دارید، از طریق راه‌های ارتباطی ایده بوک، پیشنهاد خود را به اطلاع ما برسانید تا در اسرع وقت و در حد توان، آن را ایجاد و در دسترس عموم هم‌وطنان علاقه‌مند به کتاب، قرار دهیم.
